GAYRİ METLUV VAHİY Düşüncesinin Şura s. 51. Ayeti Bağlamında Değerlendirilmesi

Gayri metluv vahiy (Tilavet olunmayan vahiy) kısaca , Muhammed (a.s) a Cibril tarafından Kur'an harici ayrı bir vahiyde bulunulduğu iddiasına dayanan bir düşüncedir. Bu iddia temelini Kur'andan almayan ,  hadisi ve sünneti Kur'ana eş değer tutma düşüncesinin alt yapısını hazırlaması bakımından ihdas edilmiş bir düşünce olup, beraberinde akidevi problemler getirerek bu düşünceyi savunanları itikadi yönden sıkıntıya sokan bir düşüncedir. 

Kur'an okumalarında eskiden beri yapılan hatalardan birisi , Kur'anın belirlediği çizgiler üzerinden gitmek yerine , belirlenmiş olan çizgilere , Kur'andan destek aramak şeklinde yapılan okumalar olmuş ve olmaya devam etmektedir. Konumuz olan düşünce, aynı hatalı yolun bir ürünü olup , "Ehli hadis" düşüncesinin, İslam dünyasına atmış olduğu büyük bir kazık olarak, halen büyük bir kesim tarafından savunulmaya devam etmektedir. 

"Erike hadisi" olarak bilinen rivayette , Muhammed (a.s) a atfen , kendisine Kur'an ile birlikte bir başka vahiyde de bulunulduğu , dolayısı ile "Kur'an bize yeter" gibi sözleri söyleyenlerin hata içinde oldukları !! , kendi ağzından çıkan sözlerin de Kur'an gibi !! olduğuna dair sözler, ona atılmış büyük bir iftira olarak dillerde dolaşmaktadır. 

Ayrıca bazı Kur'an ayetleri bu konuya destek olarak okunmaya çalışılmış, ve başta Necm suresinin ilk ayetleri, Bektaşi okuması misali yarım bir okuma ile "İşte bak onun konuştukları vahiymiş" şeklinde bir iddiaya kurban edilmeye çalışılmıştır.  

"Hani Nebi; eşlerinden birine, gizlice bir söz söylemişti. O, bunu (diğer eşe)haber verdi de Allah da bunu ona açıklayınca; bir kısmını bildirmiş, bir kısmından da vazgeçmişti. Artık bunu kendisine söyleyince; eşi: Bunu sana kim bildirdi? demişti. Bana her şeyi bilen, her şeyden haberdar olan Allah haber verdi, demişti."

Tahrim s. 3. ayetinde , Muhammed (a.s) ın gizli bir söz söylediği eşinin , bu sözünü diğer eşe bildirdiğini haber vererek , o eşin "Bunu sana kim bildirdi?" sorusuna, cevaben "Bana her şeyi bilen, her şeyden haberdar olan Allah haber verdi" şeklinde cevap vermesinin anlatıldığı ayet , gayri metluv vahiy düşüncesinin delil olarak aldığı ayetlerden birisi olup , bu haberin ona Cibril ile bildirilen bir vahiy ile gerçekleştiği iddia edilmektedir.

Fakat burada "Kaş yapayım derken göz çıkarmak" misali önemli bir hataya düşülmektedir. Eğer ihdas edilmiş bir düşünceye, Kur'andan destek bulma çalışması şeklinde bir durum mevcut olmasaydı, ilgili ayet Kur'an bütünlüğünde okunarak , Muhammed (a.s) a böyle bir haberin nasıl verilmiş olabileceği kolaylıkla anlaşılabilirdi. 

İhtilaf ettiğimiz bir konuda belirleyici olması gereken tek kitap olan Kur'an , bizlere gayri metluv vahiy düşüncesine bakışımızın nasıl olması gerektiğine dair bilgiyi ,Şura s. 51. de Allah (c.c) nin kulları ile nasıl konuştuğunu beyan eden  ayet  vermektedir.

Ve mâ kâne li beşerin en yukellimehullâhu illâ vahyen ev min verâi hıcâbin ev yursile resûlen fe yûhıye bi iznihî mâ yeşâu, innehu aliyyun hakîm(hakîmun).  

[042.051] Bir beşer için Allah'ın kendisiyle konuşması olacak şey değildir. Meğer ki bir vahy ile veya perde arkasından, yahut bir elçi gönderip de izni ile dilediğini vahyetsin. Muhakkak ki O; Aliyy'dir, Hakim'dir.

Vahy kelimesi; "Remz  , ima yolu ile süratli bir şekilde işaret etmek" anlamındadır.  

Şura s. 51. ayetinin beyanına göre  Allah (c.c) insan ile 3 şekilde konuşmaktadır.

1- Vahy ile.
2- Elçi göndererek vahyetmek sureti ile.
3- Perde arkasından .

Bu 3 yolun 3. şıkkındaki konuşma şekli , Musa (a.s) ile olan konuşma şekli olup , 1. ve 2. şıktaki konuşma şekilleri asıl konumuz ile alakalıdır.

1. şıktaki konuşma şekli olan "Vahyetmek" Allah (c.c) nin bütün insanlarla olan konuşma şeklini ifade etmektedir. Allah (c.c) istisnasız olarak bütün insanlarla "İlham" olarak ta bildiğimiz bu yol ile konuşmaktadır. 

İnsanlarla olan bu konuşma şeklinin örneğini , Kasas s. 7. ayetinde Musa nın annesine vahy edilmesinde görmekteyiz. Yusuf kuyuya atıldıktan sonra ona ,"Kardeşleri tarafından yapılanı onlara haber vereceksin" şeklinde vahy edilmiş olması , 1. şekil konuşmanın örneklerindendir. Bu vahyetme şekli, beşer elçiler ile konuşma şekli olan "Melek elçi" ile vahyedilmesinden farklı bir durum olup "İlham" olarak ta ifade edebileceğimiz vahy türü ile gerçekleşmiştir.

Nahl s. 68. ayetinde Allah (c.c) nin Arıya vahyetmesinden bahsedilmektedir. Arıya olan vahiy, ona fıtri olarak verilmiş olan bal yapmasını ilham etmesi olduğu anlamına geldiğini düşünürsek , bu durumun insana vahyedilmesi ile bağını kuracak olursak , Allah (c.c) nin bütün insanlara doğuştan vermiş olduğu fıtri bilgilerin onlara vahy ederek konuşması söyleyebiliriz. Yeni doğan bir çocuğun annesini emmesi onun fıtratından gelen bir bilgi olup, bu durum Allah (c.c) nin o çocukla vahy yolu ile konuşması anlamına gelmektedir.

1. şıktaki vahyetmeyi daha kolay anlayabilmek için , Enam s. 121. ayetindeki şeytanların dostlarına vahyetmesinin nasıllığını anlamak gerekmektedir. Yaygın dilde "İlham" olarak bildiğimiz bu 1. şekil, bütün insanlara şamil bir olgu olup , kötülüğü insana yaptırmak için , insana içinden gelen bir duygu "şeytanların vahyetmesi" demek olup , iyiliği insana yaptırmak için , insana içinden gelen duygu ise "Allah (c.c) nin vahyetmesi" demektir. 

Bu tesbitimizin , bütün insanların resul olduğunu iddia etmek gibi anlamaya  gelmediğini hatırlatmak isteriz , çünkü Allah (c.c) "Resul" olarak seçtiği insanlara aracı ile vahyetmesinin sebebi , resulluğu kendilerinden menkul kişilerin ortaya çıkarak, "Ben de resulum" şeklindeki hezeyanlarının yalan olduğunun bilinmesi içindir. Bu tür vahyetme şekli Muhammed (a.s) ile son bulmuş ve kıyamete kadar hiç bir insan ile "Melek elçi" aracılığı ile konuşma yapılarak herhangi bir beşere vahyedilMEyecektir.

Allah (c.c) nin insanlar içinden seçmiş olduğu elçilerin , öne çıkan ilk vasfı "İnsan" olmaları nedeniyle ,1. şıktaki türden olan vahiy onlar içinde geçerlidir. Enam s. 112. ayetinde her nebi için görünen ve görünmeyen şeytanlardan düşmanlar olduğu ve bunların vahyettiğinden bahsedilmektedir. Elçilerin de insan olmaları nedeniyle, görünen ve görünmeyen şeytanlardan gelecek tehlikeler konusunda diğer insanlardan farkları yoktur.

Elçilik görevini yüklenen insanlarda Şura s. 51. ayetinde beyan edilen vahyetme şeklinin 1.ve 2. şıklarının ker ikisi de geçerli olup , elçilik görevini üstlenmeyen insanlarda sadece 1. şekil vahyetme türü geçerlidir. Elçiler ile elçi olmayan insanlar arasındaki vahyedilme açısından durum bu şekildedir. 

Olayı Muhammed (a.s) açısından değerlendirecek olursak , onun hem insan hem de elçi olması nedeniyle, 1. ve 2. şıktaki vahy şekli onun içinde geçerli olup , Tahrim s. 3. ayetinde verilen haber 1. şıktaki vahy yolu ile olup, kendisi ile ilgili bir durumdur.

Allah (c.c) insanlar içinden seçmiş olduğu elçilere vahyetme şeklinin, "Elçi göndererek vahy yolu ile" olduğunu beyan etmektedir , bu beyanı Hacc. 75 ve Nahl s. 2. ayetlerinde de görmekteyiz. Bu tür vahyetme şeklinde, yapılan vahyin muhteviyatı , o elçinin çağrısının ulaştığı her insan için bağlayıcı niteliktedir. Kur'an içindeki bir çok ayet te , Muhammed (a.s) a elçilik görevi dahilinde yapılmış olan vahyi eksiksiz olarak iletme görevini yükleyerek , bu konuda asla muhayyerliğe yer vermesinin mümkün olmadığı beyan edilmektedir.

[005.067] Ey Resul! Rabbinden sana indirileni tebliğ et, eğer bunu yapmazsan O'nun elçiliğini yapmamış olursun. Allah seni insanlardan korur. Doğrusu Allah kafirlere yol göstermez.

Maide s. 67. ayetine baktığımızda Muhammed (a.s) a hitaben , kendisine  Rabbinden indirileni tebliğ etmesi , aksi takdirde görevini yapmamış olacağı hatırlatılmaktadır. Tahrim s. 3. ayetine baktığımızda "bir kısmını bildirmiş, bir kısmından da vazgeçmişti" cümlesini yukarıdaki ayet ile bağlantısını kurarak okuduğumuz zaman, bizim için konu aydınlanmış olacaktır.

Muhammed (a.s) seçilmiş bir elçi olması nedeniyle, ona "Melek elçi" tarafından vahyedileni eksiksiz olarak muhataplarına okumak gibi zorunluluğu vardır. Şayet Tahrim s. 3. ayetinin gayri metluv vahye delil olduğu iddiasında olduğumuz takdirde , Muhammed (a.s) kendisine bildirilen vahyin bir kısmını bildirerek bir kısmından da vazgeçerek büyük bir cürüm işlemiş sayılacaktır.

Rabbinden kendisine indirileni tebliğ etmekle görevli olan bir elçi , gayri metluv vahiy taraftarlarınca iddia edildiği üzere , ona Cibril tarafından vahyedilenin nasıl olur da bir kısmını bildirir bir kısmından ise vazgeçer?.

Muhammed (a.s) a Cibril tarafından Kur'ana alınmayan vahiy anlamına da gelen "Gayri metluv vahiy" adında ayrı bir vahiyde bulunulduğu düşüncesi , bu düşünce taraftarlarının akidesini büyük ölçüde zedeleyen bir düşüncedir şöyle ki ; 

Bu düşünce, Muhammed (a.s) ın kendisine vahyedilmiş olan bazı ayetleri sakladığı , gizlediği , muhataplarına okumadığı anlamına gelir ki , bu da onun elçilik görevini eksik olarak yaptığı anlamına gelir. 

Bu düşünce , Muhammed (a.s) ın "Beşer" olması gerçeğini göz ardı ederek onu sadece bir robot konumuna sokmaktadır. İnsan olmanın gereği olan 1. şıktaki vahiy yolunu Muhammed (a.s) için tamamen kapatarak, sadece 2. yolu ona layık görmek onun insan olması gerçeğini red etmek anlamına gelir. 

Bu düşünce , Muhammed (a.s) ın söylemiş olduğu sözleri Kur'an ile eşdeğer görerek , elçiyi ilah ve rab konumuna yükseltme tehlikesini beraberinde getirir.Bilindiği gibi ona atfedilen sözler , onun söylediği iddia edilen sözler olup kesinlik derecesi kişisel tahliller sonucu elde edilmiş bulgular sonucundadır. Kişilerin insiyatifine bırakılmış sözleri Kur'an ile eşdeğer görmek ona atılmış en büyük bir iftiradır.

Bu düşünce , onun sözlerinin yer aldığı kitapları Kur'ana denk tutmak anlamına gelerek o kitapları Kur'ana ortak koşmak anlamına gelir. 

Bu düşünce sahipleri , kendileri gibi düşünmeyenleri , hadis ve sünnet inkarcısı gibi yaftalarla suçlayarak kendi düşüncelerini temize çıkarma gayesi gütmelerine rağmen , asıl sapkın düşünce sahipleri kendileri olup eğer birilerinin tekfir edilmesi gerekiyorsa, onların tekfir edilerek "KUR'AN İNKARCILARI"  olarak yaftalanması gerekir.

Bu düşünce , rivayetleri din de Kur'an gibi belirleyici kaynak kılarak , Kur'ana alternatif oluşturma gayretinin bir ürünü olup , Kur'an tarafından onay almayan bir çok rivayet , Kur'ana rağmen din esası haline gelmiş , "Sünnet vahiydir" düşüncesi ile Kur'an ayetlerini bile sünnetin nesh edebileceği inancı ortaya atılmış Allah (c.c) nin "Elçi" görevini layık gördüğü Muhammed (a.s) "Şari" (din koyucu) konumuna çıkarılmıştır. 

Bu düşünce , Muhammed (a.s) ın sözlerini yüceltirken , Allah (c.c) nin sözlerini kul seviyesine indirmekte , kulun sözlerini Allah (c.c) nin sözü düzeyine çıkararak , Allah (c.c) yi kul , kulu Allah (c.c) seviyesine çıkarmaktadır. 

Gayri metluv vahiy düşüncesinde yapılan önemli hatalardan birisi , Cibril veya başka isimlerle Kur'anda gördüğümüz vahiy meleğinin , Muhammed (a.s) ile kanka gibi bir durum içinde olduğu gibi görülmesidir. Cibril'in ona namazı ve abdesti öğrettiği gibi , her ramazan onunla mukabele okuması gibi , ona Kur'an harici bilgiler getirmesi gibi düşünceleri Kur'an ölçeğinde değerlendirdiğimiz zaman onu göz ile 2 defa gördüğünü anlarız. 

Bizler Cibril adı verilen meleği ontolojik mahiyeti olan varlık olarak görerek önemli bir hataya düşmekteyiz . Sahabeden Dihyetül Kelbi adındaki kişinin sureti ile geldiği şeklindeki rivayetlerin güvenirliliği maalesef bulunmamaktadır.

Bu gün Türkiye ye baktığımızda son zamanlarda Kur'anın gündeme gelmesi sonucunda, Kur'andan onay almayan yanlış  inançların sorgulanmaya başlanması , bir kısım geleneksel din yanlılarınca büyük bir tehlike olarak görülmeye başlanmıştır. Gayri metluv vahiy düşüncesini temel alan bir çok rivayetin belirlediği yanlış dini inançlar, bu sorgulama neticesinde sarsılmaya başladığı için , bu inancı korumak için var gücüyle çalışanlar , Kur'anın dinde belirleyici bir kitap olamayacağına dair düşüncelerini bu kitabı bizlere getiren elçi adına uydurdukları iftiralar ile ayakta tutmaya çalışmaktadırlar.

Sonuç olarak ; Neresinden tutsanız elinizde kalan bir düşünce olan gayri metluv vahiy iddiası , Allah ve elçisine atılmış en büyük bir iftira olarak halen yerini korumakta ısrar etmektedir. Muhammed (a.s) ın bir beşer olmasını göz ardı ederek robot durumuna sokan bu inanç sayesinde Kur'andan onay almayan bir çok düşünce İslama sokularak din esası haline gelmiş , red edenler kafir , fasık , zındık , hadis sünnet inkarcısı olarak suçlanmaya başlanmıştır. Eğer birileri bu yaftaya layık olacaksa , gayri metluv vahiy düşüncesini red edenler değil , aksine  kabul edenler olmalıdır.

Din de belirleyici tek kitap olması gereken Kur'an, rivayetleri onaylayıcı bir noter haline düşürülerek arka plana itilmiş ve neticede dışarıdan devşirilme düşünceler, dinin esası haline sokularak büyük bir bilgi kirliliği oluşmasına sebebiyet verilmiştir. Bu kirliliğin izalesi için bu düşüncenin yeniden Kur'anın her konuda belirleyici bir kitap olarak yeniden iman edilmesi , bu belirleyiciliğin ışığında bu düşüncenin temel aldığı esaslar yeniden sorgulanması gerekmektedir.

                                   EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.

Şura s. 51-52. Ayeti : Allah (c.c) İnsanla Nasıl Konuşur ?

İlah ve Rab olmanın gereklerinden bir tanesi , İlah ve Rab olduğunu iddia eden kimsenin , İlahlık ve Rablik iddia ettiği varlıklar üzerine dair kurallar ve yasalar koyarak, onlar üzerindeki gücünü gösterebilmesidir. 

 [007.148]  Ve Mûsa'nın kavmi, O'ndan sonra ziynet takımlarından bir buzağı böğürmesi olan bir heykel edindiler. Onlar görmediler mi ki, o kendileriyle konuşamaz ve onlara bir yol gösteremezdi. Onu (ilâh) edindiler ve zalimler oluverdiler.
[037.092-3]  Neyiniz var konuşmuyorsunuz? diyerek yaklaşıp onlara kuvvetli bir darbe indirdi.

İsrailoğullarının buzağıyı ilah edinmeleri ile ilgili olan bu ayette , ilah olmanın gereklerinden birisinin konuşabilmesi ve bu konuşması sonucu, o ilaha kul olduğunu iddia edenlere doğru yolu gösterebilmesidir. Böyle bir konuşmayı, gerçek İlah ve Rab olan Allah (c.c) den başkasının yapması asla mümkün değildir. Allah (c.c) yarattığı ve yaratacağı tüm varlıklara konuşarak onlar üzerindeki yasalarını bildirendir.

Allah (c.c) yaratmış olduğu biz insanlar için uyulması gerekli bir takım kurallar vaz ederek , yaşadığımız dünya hayatında bu kurallara uygun bir yaşam sürmemizi istemektedir. Bu kuralları bildirme yolunu , bizim insanlarla anlaşma yolumuz olan "Konuşma" olarak niteleyen rabbimiz, yarattığı bütün insanlarla konuşmaktadır , ancak bu konuşmanın keyfiyetini Şura s. 51. ayetinde görmekteyiz. 

Ve mâ kâne li beşerin en yukellimehullâhu illâ vahyen ev min verâi hıcâbin ev yursile resûlen fe yûhıye bi iznihî mâ yeşâu, innehu aliyyun hakîm(hakîmun).

[042.051]  Bir beşer için Allah'ın kendisiyle konuşması olacak şey değildir. Meğer ki bir vahy ile veya perde arkasından, yahut bir elçi gönderip de izni ile dilediğini vahyetsin. Muhakkak ki O; Aliyy'dir, Hakim'dir.

Ayetin beyanına göre Allah (c.c) insanla 1- vahy ile , 2- perde arkasından , 3- gönderdiği elçinin ona vahyetmesi ile konuştuğunu bildirmektedir. 

Ayette geçen bu konuşmaların nasıl olabileceğini, yine Kur'an içindeki beyanlardan öğrenmeye çalışalım. 

1- Vahy ile

Vahy ; "Süratli bir şekilde işaret etmek" anlamındadır. Allah (c.c) ile insan arasındaki ontolojik mahiyet farkından dolayı , insanlarla olan konuşma şekli için bu kelime kullanılmaktadır. 

Allah (c.c), bu konuşma örneklerini şu ayetlerde bizlere sunmaktadır.

[012.015]  Onu götürüp de kuyunun dibine atmaya ittifakla karar verdikleri zaman, biz Yusuf'a: Andolsun ki sen onların bu işlerini onlar  farkına varmadan, kendilerine haber vereceksin, diye vahyettik.
[020.038] [ «Hani, annene vahyolunan şeyi vahyetmiştik,»Musa'yı sandığa koy; sonra onu denize  bırak; deniz onu kıyıya atsın da, benim düşmanım ve onun düşmanı olan biri onu alsın.  ve benim nezaretimde yetiştirilmen için sana kendimden sevgi verdim.
[028.007]  O sırada Musa'nın annesine: «Onu emzir; ona zarar gelmesinden bir korku hissettiğinde, kendisini denize bırakıver ve artık korkup üzülme! Biz, muhakkak onu sana iade edeceğiz ve kendisini peygamberlerden biri yapacağız.» diye vahyettik.

Yusuf (a.s) kuyuya atıldığı zaman ona vahyedilmesi , elçilere vahyedilen şekli ile değil , "ilham" olarak bildiğimiz bir duygu iledir. Musa (a.s) ın annesine vahyedilmesi de aynı şekilde olup , anne olmanın verdiği fıtratından gelen şefkat duygusu ile , yavrusunun bu şekilde kurtulabileceğini ona ilham ederek ona göre hareket etmiştir.

[006.121]  Üzerine Allah'ın adının anılmadığı kesilmiş hayvanları yemeyin, bunu yapmak Allah'ın yolundan çıkmaktır. Doğrusu şeytanlar sizinle tartışmaları için dostlarına vahyederler, eğer onlara itaat ederseniz şüphesiz siz müşrik olursunuz.
 [006.112]  Böylece biz, her peygambere insan ve cin şeytanlarını düşman kıldık. (Bunlar), aldatmak için birbirlerine yaldızlı sözler vahyederler. Rabbin dileseydi onu da yapamazlardı. Artık onları uydurdukları şeylerle başbaşa bırak.

 İnsanın içinde iyiliğe teşvik eden duygular olduğu gibi , kötülüğe teşvik eden duygular da vardır , bu duyguların kaynağının şeytanların vahyetmesi olduğu bildirilmektedir.

 [016.068] Rabbin bal arısına vahyetti: Dağlarda, ağaçlarda ve onların kurdukları çardaklarda kendine evler edin.
[041.012]  Böylece onları, iki günde yedi gök olarak yarattı ve her göğe görevini vahyetti. Ve biz, yakın semâyı kandillerle donattık, bozulmaktan da koruduk. İşte bu, azîz, alîm Allah'ın takdiridir.

Rabbimizin bal arısına ve göklere vahyetmesi , yaratmış olduğu her şeyin üzerine "Kader" denilen ölçü ve yasalar koymuş olduğu ve bu yasaların koyulmuş olduğuna dair iki örnektir.
Bal arısına vahyederek ona fıtri yasalar koyduğunu beyan eden Rabbimiz , insan için fıtri yasalar koyduğunu beyan ederek yarattığı ve yaratacağı bütün insanlarla nasıl konuştuğunu Araf s. 172-173. ayetlerinde beyan etmiştir. Allah (c.c) bütün insanların fıtratına kendisini Rab olarak bilmeleri şeklinde bir fıtri bilgi koyduğunu hatırlatmaktadır.

[007.172-73] Hani Rabbın; ademoğullarının sülbünden soyunu çıkarmış ve kendilerini nefislerine şahid tutmuş. Ben, sizin Rabbınız değil miyim? demişti. Onlar da demişlerdiki: Evet, biz buna şahidiz. Kıyamet günü: Bizim bundan haberimiz yoktu, demeyesiniz. Veya daha önce sadece atalarımız şirk koşmuştu, biz ise onların ardından gelen bir nesiliz, bizi batıl işleyenlerin yaptıkları yüzünden helak eder misin? demeyesiniz.

Allah (c.c) yarattığı ve yaratacağı tüm insanlarla ilham ve fıtri olarak ona verdiği hasletlerle konuşmakta olup , bu konuşmanın daha özel bir durumu , insan içinden seçilmiş olan beşer elçilerle yapılmaktadır. Şura s. 51. ayet içinde beyan edilen 3 türlü konuşma şeklinin 2. ve 3. şıkları bu konuşmanın nasıl bir yolla olduğunu beyan etmektedir.

2- Perde arkasından

"Verai Hicabin" deyimi mecaz bir anlatım olup, bu deyimin hakiki kullanılışı , Ahzab s. 33. ayetinde Peygamber eşlerinden bir şey istenirken yüz yüze gelinmemesi istenerek, arada engel  olması gerektiğini ifade eden aynı deyim kullanılmıştır. Bu deyimin kullanılması , Allah (c.c) nin seçtiği elçi ile aracısız ama konuşanın görülmemesini ifade etmekte olup , bu tür bir aracısız konuşma örneği Musa (a.s) ile yapılmıştır.

[002.253]  İşte şu peygamberler. Bunların bir kısmını diğerlerinden üstün kıldık. Onlardan kimileri ile Allah konuştu, kimilerini de derecelerce yükseltti. Meryem oğlu İsa'ya açık mucizeler verdik, O'nu Ruh- ul Kuds aracılığı ile destekledik. Eğer Allah öyle dileseydi, bu peygamberlerin arkasından gelen ümmetler, kendilerine açık belgeler geldikten sonra birbirlerini öldürmezlerdi. Fakat onlar anlaşmazlığa düştüler. Onlardan kimi iman etti, kimi de kâfir oldu. Eğer Allah öyle dileseydi, onlar birbirlerini öldürmezlerdi. Ama Allah neyi dilerse onu yapar.
[004.164]  Ve sana daha önceden gerçekten haberlerini aktarıp-verdiğimiz peygamberler ile sana haberlerini aktarıp vermediğimiz peygamberlere de (vahyettik) . Allah, Musa ile de konuştu.
[007.143-44]  Musa ta'yin ettiğimiz vakitte gelince ve Rabbı onunla konuşunca; dedi ki: Rabbım; bana, kendini göster. Sana bakayım. Buyurdu ki: Beni kat'iyyen göremezsin. Ama dağa bak; eğer o yerinde kalırsa, sen de Beni görürsün. Rabbı dağa tecelli edince; onu paramparça etti ve Musa da baygın düştü. Ayılınca dedi ki: Tenzih ederim Seni, Sana tevbe ettim ve ben, mü'minlerin ilkiyim.Verdiklerimle ve seninle konuşmamla seni insanlar arasından seçtim; sana verdiğimi al ve şükret» dedi.

Musa (a.s) ile olan konuşmaya bire bir şahid olmadığımız için ,biz verilen bilgi ile yetinerek bu konuşmanın detaylarını bilmemiz mümkün değildir , böyle bir mecburiyetimiz olsa idi Rabbimiz bize bu konuda da bilgi verebilirdi. Biz verildiği kadarı ile yetinip , diğer surelerde Allah (c.c) ile Musa (a.s) arasında geçen konuşmalarda verilmek istenen mesajı okumak durumundayız. Allah (c.c) ile kulu Musa (a.s) arasında geçen konuşmanın keyfiyeti sadece ikisi arasında olup , biz üçüncü şahısların bu keyfiyet üzerinde değil, konuşulanların üzerinde fikir yürütmek zorunda olduğumuzu hatırlatalım.

3-Elçi göndererek vahyetmek

Allah (c.c) nin insanlarla konuşmasının 3. şekli olan , elçi göndermek sureti ile konuşmasının en son örneği kendisine bu yolla Kur'an indirilmiş olan Muhammed (a.s) dır. Allah (c.c) Muhammed (a.s) ve önceki elçilere vahy ederken bizlere şöyle bir yol kullandığını beyan etmektedir.

[022.075] Allah meleklerden de elçiler seçer, insanlardan da. Şüphesiz Allah işitendir, görendir.
[016.002] Kullarından dilediklerine, melekleri emrinden olan ruh ile indirir: Benden başka ilah yoktur, şu halde benden korkup-sakının, diye uyarıp-korkutun.»

Allah (c.c) bu ayetlerinde , insanlardan seçtiği elçilere meleklerden seçtiği elçiler ile vahyettiğini beyan etmektedir. Böyle bir yolu neden seçtiğini beyan etmesi hususunda ona herhangi bir soru sormak gibi bir lüksümüz maalesef yoktur , ancak böyle bir yol seçtiğini beyan etmesinin hikmeti üzerinde düşünebiliriz. 

"Melek" adı ile zikredilen varlıklar konusunda bizlerin bilgisi , Kur'an ile sınırlı olup, onları göz ile görebilmemiz mümkün değildir. "Allah (c.c) yarattığı tüm insanlarla "vahy" ile konuştuğuna göre , elçi olarak seçilen insanlara neden elçi aracılığı ile konuştuğunu beyan etmektedir?" sorusu zihinlerde cevabını bekleyen sorulardandır. 

Allah (c.c) nin meleklerden elçiler seçerek insanla konuştuğunu beyan etmesi ile ilgili ayetleri literal bir okumaya tabi tuttuğumuzda , Allah (c.c) seçtiği meleğe " al şu vahyimi Muhammed kuluma vahyet" demiş gibi bir anlam ortaya çıkmaktadır. Bu yol bizim bildiğimiz anlamda bir hükümdar'ın fermanını iletme yolu olup, Allah (c.c) nin mota mot böyle bir yol izlediğini düşünmek doğru olmayacaktır . 

Neden Allah (c.c) elçi kullanarak beşer elçi ile konuştuğunu beyan etmektedir?.

Kur'an bilindiği gibi Allah (c.c) nin kelamı olup, bu kelam insanın algı düzeyine uygun biçimde bir anlatım üslubu taşımaktadır. Allah (c.c) nin aşkın bir varlık olması , algıları sınırlı olan biz insanların, onun hakkında bilgi sahibi olmamızı imkansız kılmaktadır. Allah (c.c) bu durumun izalesi için bizim algı alanımız dışında cereyan eden olayları bize anlatmak için , algı alanımız içinde cereyan eden olaylara benzeterek anlatma yoluna gitmektedir , bu anlatım tarzına "Teşbihat" denilmektedir.   

Allah (c.c) Kur'an da kendisini bizlere "Hükümdar" tasviri çerçevesinde çizilen bir portreye benzeterek anlatmaktadır. Bu teşbihi anlatım Allah (c.c) nin elçi göndermesini anlamakta bizlere yardımcı olacaktır. Bir hükümdar tebasına olan emirlerini, elçileri vasıtası ile iletmektedir. Hacc s. 75. ayeti ve Nahl s. 2. ayetinin beyanını bu doğrultuda anlamak gerekmektedir. Elçi seçmesi ile ilgili ayetleri bu elçilerin ne liği veya nasıllığı üzerinden okumaya çalışmanın bizlere herhangi getirisi yoktur. Bize getirisi olan okuma, o elçiler vasıtası ile inen beyanın içindeki muhteviyattır. 

[002.097-98]  De ki: «Her kim Cibrîl'e düşman olmuş ise» o Kur'an'ı önündeki kitapları musaddık ve mü'minler için bir hidâyet ve bir beşaret olmak üzere Allah ın izniyle senin kalbin üzerine indiren, şüphe yok ki O'dur.Kim Allah’a, meleklerine, resullerine, Cibrile, Mikâil’e düşman ise, iyi bilsin ki Allah da kâfirlerin düşmanıdır.
[016.101-2]  Bir ayeti bir ayetin yerine bedel yaptığımız zaman Allah indirdiğini  en iyi bilirken onlar : «Sen yalnızca bir iftiracısın!» dediler. Hayır, onların çoğu bilmezler.De ki: «Onu Rabbinden hak olarak Rûhu'l Kudüs indirmiştir ki, imân edenleri sabit kılsın ve müslümanlar için bir hidâyet ve beşaret olsun.»
[026.192-5] Muhakkak ki o (Kur'an) âlemlerin Rabbinin indirmesidir.Onu Ruh el-Emin indirmiştir. Senin kalbine ki uyarıcılardan olasın.Apaçık arab diliyle.
[053.001-18] İnmekte olan necme yemin ederim ki, arkadaşınız şaşırmadı, azıtmadı da!O hevadan konuşmuyor.O başka değil, ancak bir vahiydir, vahyolunuverir. Onu kuvvetleri pek şiddetli olan öğretmiştir.Bir kuvvet sahibi ki, hemen dosdoğru göründü. Ve o, en yüksek bir sema kıyısında idi. Araları iki yay aralığı kadar veya daha da yakın oldu. Hemen kuluna vahyettiğini vahyetti.Onun gördüğünü kalb(i) yalanlamadı. Gördüğü hakkında şimdi siz, onunla tartışıyor musunuz? Andolsun onu bir kez daha görmüştü.Sidretu'l-Munteha'nın yanında. Orada Me'va cenneti vardır.Sidre'yi bürüyen bürüyordu. Andolsun ki o, Rabbinin âyetlerinden en büyüğünü gördü.
[081.019-25] Şüphesiz o kerim bir elçinin sözüdür.Arş'ın sahibi katında değerlidir ve güçlüdür.Kendisine uyulandır, emindir.Arkadaşınız (Muhammed) de mecnun değildir.Andolsun ki; onu, apaçık ufukta görmüştür. O, gayb hakkında cimri de değildir. Bu, kovulmuş şeytanın sözü değildir.


Yukarıda ayetlerde  geçen, "Cibril" - "Ruhu'l Kudus"- "Ruhu'l Emin" - "Şedidu'l Kuva" - Resulin Kerimin" gibi isimler , elçi gönderen bir hükümdarın gönderdiği elçinin, onun gücünün ve mülkünün bir göstergesi olmasından yola çıkılarak okunabilecek ve anlaşılabilecek terimlerdir. Allah (c.c) en yüce hükümdar olarak kullarına gönderdiği elç,i onun yüceliğinin göstergesi olan terimlerle ifade edilmektedir.

Bizler bu terimler ile ifade edilenleri , teşbih tarzı anlatım metodu dahilinde anlamadığımız takdirde , geleneksel tefsirlerde yapılan meleklerin kaç kanatlı olduğu, şekli şemali üzerinde bize herhangi faydası olmayan tartışmalar ile vakit kaybederiz. Tefsirlerdeki hatayı fark ederek, bu terimlere farklı anlamlar yüklemeye çalışan ve bu çalışmaları, ilgili ayetler üzerinde oynamalar yapmak sureti ile yapanların , eski tefsirlerde meleklerin kanatları ile uğraşan zevattan daha az hata içinde olmadıklarını söylemek isteriz. 

Bizler Allah (c.c) nin elçilerle nasıl konuştuğu üzerinde değil , bu konuşmanın elimizde canlı örneği olan vahiy üzerinde konuşarak bilgi ve düşünce üretmek zorundayız. "Parmak ayı gösterirken aya değil parmağa bakmak" misali yorumlar, bizleri hevamızın ürünü olan bazı düşünceler üretmeye, veya heva ürünü bazı düşünceleri taklit etmeye yöneltecektir.

[042.052]  Ve işte sana da böylece emrimizden bir ruh vahyettirdik. Sen kitap nedir, iman nedir bilmiyordun. Ama Biz onu bir nur kıldık. Onunla kullarımızdan dilediğimize hidayet vereceğiz. Ve emin ol sen de (insanları) doğru bir yola çağırıyorsun.

Şura suresinin 52. ayeti Allah (c.c) nin elçi göndererek vahyetmesinin sebebini beyan etmektedir. Karanlıktan aydınlığa çıkmanın bir rehberi olarak "Nur" olarak vasıflandırılan bu vahiy,bizlerin hayatlarını düzene sokmaya yönelik emirler ihtiva etmektedir.

Sonuç olarak ; Allah (c.c)  gerçek İlah ve Rab olmasının bir tezahürü ve yarattığı her şeyi bir düzene koymasının sonucu olarak, biz insanların hayatlarını düzene sokmak amacına matuf olan ilahi fermanının, yani bizlerle olan konuşmasının 3 şekilde cereyan ettiğini beyan etmektedir. Bu konuşmanın 3. şekli olan elçi göndermek sureti ile vahyedilmesinin son örneği Muhammed (a.s) ve ona vahyedilen Kur'andır. Kur'anın Muhammed (a.s) a vahyedilme şeklinin beyan edilme hikmeti , bu vahyin herkese özel bir durum değil , sadece seçilen elçilere has olduğunun vurgulanmasına matuf olduğunu düşünmekteyiz.

Muhammed (a.s) dan sonra 3. şekil ile vahyetme artık olmayacak, ancak 1. şekil vahyetme türü son insana değin sürecektir. Muhammed (a.s) a gelen vahyin geliş şekli konusunda ortaya konulmaya çalışılan bazı mülahazalara baktığımızda, bu vahyin 1. şekil gibi olduğu noktasında yaklaşımlar sergilenmeye çalışıldığını görmekteyiz. Bu çalışmaların, ilgili ayetlerin anlamını tahrif etmeye kadar varmış olması, bu noktada yapılan çalışmaların Kur'an onayından geçmemesi nedeniyle , Kur'ana zorla onaylatılma çabaları olarak gördüğümüzü söylemek istiyoruz. 

Allah (c.c) seçtiği beşer elçiye , bir başka elçi ile vahyettiğini beyan etmesi , bizi bu elçinin ne liği ve nasıllığı konusunda tartışma açmaya değil , neden böyle bir yol izlendiğinin hikmetini konuşmaya sevk etmelidir. Resulluğu kendinden menkul sahte resulleri gördükçe bunun hikmetinin daha iyi anlaşılması gerektiğini ifade etmek isteriz şöyle ki; 

Allah (c.c) nin kulları ile olan konuşmasının 1. şekli bütün kullar için geçerlidir demiştik . Eğer Kur'anın bize bu 1. şekil ile geldiğini ,yani elçi aracılığı ile gelmediğini iddia edecek olursak , ortalık nebiliği kendinden menkul sahte nebilerden geçilmeyecektir. Eline Kur'anı alan bazı kimselerin "Ben resulum" demesine ilave olarak , eline Kur'anı alan bazı kimselerin "Ben hem nebi hem resulum banada vahyediliyor" diyerek alternatif kuranlar üretmesine kapı açacak yaklaşımların başlangıcının 3. şekil konuşmanın kaldırılması veya 1. şekil ile aynileştirilmesi olduğunu söyleyebiliriz , bize düşen elimizde olan son vahye ve son elçiye tabi olarak bir hayat sürmek ve böyle absürt yaklaşımlarda bulunmamaya dikkat etmektir.

RABBİMİZ BİZLERİ SON VAHYE VE SON ELÇİYE TABİ OLANLARDAN KILSIN.