Yazımıza konu etmeye çalışacağımız bu kavram, tıpkı İlah kavramı gibi Kur'an'ın çatı kavramlarından bir tanesidir. Kur'an'ın diğer kavramlarının tamamının, Rab kavramı etrafında şekillendiğini ve anlamını bulduğunu söylemek sanırım yanlış olmayacaktır. Kur'an'ın ana mesajı, Allah (c.c) nin alemlerin Rabbi olduğunun kabul edilmesi, ve buna göre bir hayat sürülmesi gereği üzerine olup, bu kavram doğru anlaşıldığı ve hayat içinde nasıl pratiğe geçmesi gerektiği öğrenildiği zaman, büyük bir mesafe kat edilmiş olunacaktır.
Bilindiği üzere Kur'an, indiği kavmin dilini ve günlük hayat içinde kullandıkları kelimeleri dikkate alarak inmiştir. Rab kelimesini bu bağlamda anlamaya çalıştığımızda, bir Arap için Rab kelimesinin onun zihninde çağrıştırdığı anlam, Sorumlu olduğu kişilerin yeme, içme, terbiye etme gibi ihtiyaçlarını temin eden kişi demektir. Beytü-rrab yani evin reisi demek, bir ev içinde yaşayanların ihtiyaçlarını temin eden kişi anlamında, Mekke'li Araplar tarafından kullanılan ve bilinen bir kelimedir.
Sorumlu olmanın yetki sahibi olmayı beraberinde getirdiğini düşündüğümüzde, Evin Rabbi yani reisi olan kişi aynı zamanda, ihtiyaçlarını temin ettiği kişilerin üzerinde yetki sahibi olması anlamına da gelmektedir. Mekke'li Arapların bu bilgisi üzerinden yola çıktığımızda, Kur'an'ın Rab kavramına yüklediği anlamı daha kolay anlamak mümkün olacaktır. Çünkü Kur'an Araplar tarafından kullanılan bir kelimeye ıstılahi bir anlam yüklerken, onların günlük dilde o kelimeye verdikleri anlamı dikkate almaktadır.
Araplar, Kur'an'ın pek çok ayetinde gördüğümüz üzere, Allah'ın her şeyin yaratıcısı olduğunu biliyor ve kabul ediyorlardı. Onların problemi Allah'ı Rab olarak tanıyarak onların ihtiyaçlarını karşılamasının kendisine verdiği yetki olan, insanlar üzerindeki tasarruf yetkisini ret etmeleri idi. Mekke'de inen ilk surelerde Rab kavramı daha belirgin olarak ortaya çıkmakta, Allah'ın insanlar üzerinde Rab olduğu defalarca hatırlatılmaktaydı.
Allah(c.c) ilk muhataplar olan Mekke'lilere, Ben ki sizleri yaratan ve her türlü rızkınızı temin eden olarak Rabbiniz benim demektedir. Yaşanan Dünyayı bir ev olarak tasavvur ettiğimizde, bu ev içinde yaşayan herkesin ve her şeyin yaratıcısı ve rızık vericisi olarak Rab olarak bilinmeye ve tanınmaya layık tek varlık Allah (c.c) den başkası olmayacağı açıktır. Kendisinin ihtiyaçlarını temin eden kişiye karşı şükür vazifesini yerine getirmeyen kişiye verilen isim olan Nankör kelimesinin Arapça karşılığı olan Kafir, bu bağlamda ıstılahi bir anlama kavuşmuştur.
Kur'an öncesi Mekke'ye baktığımız zaman o şehirde, para, mal, ve oğullar yani insan gücü bakımından kuvvetli olan ve Kur'an'ın Müstağni, Mütref, Müstekbir gibi kelimelerle tanımladığı bir tabaka bulunmakta ve bu tabaka, zengin olmalarının verdiği yetki ve güce güvenerek insanlar üzerinde kendilerinin tasarruf hakları olduğunu iddia etmekteydi.
Dünya malının geçici bir meta olduğunu, hesap gününde bunların hiç birinin fayda etmeyeceği, hatta dünyanın bütün servetine bir o kadar daha eklenerek, azaptan kurtulmak için fidye vermek isteseler dahi kabul edilmeyeceğini beyan eden ayetler, öncelikle Mekke'li mütref tabakanın bu zenginliklerinin hesap gününde fayda etmeyeceğini hatırlatmaktadır.
Abd, yine Araplar tarafından günlük dilde kullanılan, bir efendinin tasarrufu altında bulunan kişi için kullanılan bir kelime olarak, Allah'ın tasarrufu altında bulunan her şeye isim olmuştur. Abd (köle) statüsüne tabi olan bir kimse, nasıl ki efendisinin emrinden çıkması gibi bir lükse sahip değilse, Abdullah (Allah'ın kulu) statüsüne tabi olanlar da böyle bir lükse sahip olmamakta, bu duruma isyan ettikleri takdirde ne gibi karşılık alacakları ise yine bir çok ayette haber verilmiştir.
İlk inen surelerden olan Alak suresi ayetlerinde kendisini müstağni gördüğü için bir kulu Salat'tan men eden kişiden bahsetmektedir. Bu kişi Mekke kodamanlarından bir kimse olup, Allah'ın elçisini görevinden men etmeye çalışmaktadır. Salat , bu bağlamda ıstılahi bir anlama kavuşan kelimelerden olup, Allah (c.c) nin kendisi üzerinde Rab ve İlah olduğunu kabul ederek yapılan her amelin adı haline gelmiştir.
Allah (c.c) tarih boyunca, kendisinin insanların İlahı ve Rabbi olduğunu unutarak, onun dışındakileri ilah ve rab edinenlere elçiler ve kitaplar göndermek sureti ile vahyetmiş, onlara bu bilgileri yeniden hatırlatmıştır. Kitap, Nebi, Resul, Vahiy gibi kavramlar çerçevesinde gelişen bu olaylar yine Kur'an içinde yerini bulmuştur.
Peki bu elçinin görevi ne idi?.
Bu elçi Mekke'lilere sadece Allah'ın Rab ve İlah olarak tanındığı bir hayat sürmeleri gerektiğini tebliğ etmek için gönderilmişti. Allah'ın İlah olarak tanınması demek, kulluk edilmeye layık yegane varlık olması, kulluk edilmesinin sebebi ise, insanlara yaşamları içinde gerekli olan her türlü alt yapıyı sunma gücüne sahip olan tek varlık olmasıdır. Kur'an içindeki bir çok ayet, göz ile görülen kevni ayetlere dikkat çekerek, bunları yaratan bu güç karşısında secde etmekten başka çıkar yol olmadığını insanlara hatırlatmaktadır.
Fakat Mekke'lilerin kurulu bir düzeni vardı ve bu düzenin temelleri insanlar tarafından belirlenmişti. Kendilerine gelen elçinin onlara yaptığı tekliflerin, kurulu düzenlerini alt üst edeceğini bildikleri için, gelen elçiyi var güçleri ile ret ettiler. Mekke'lilerin gelen elçiyi ret etmekte kullandıkları kozlardan birisi de, onların mal ve servet bakımından güçlü olmalarına olan güvenleri idi.
Kur'an bu bağlamda gelen elçiyi ret edenlerin başlarına neler gelebileceğini yine bir çok ayetinde bildirmiştir. Ölüm sonrası diriliş, Kur'an'ın en büyük haberlerinden birisi olarak Mekke'nin inkarcılarına da hatırlatılmış, fakat bu haber onlar tarafından ret edilmiştir. Kendilerinden önce yaşamış kavimlerin kıssaları bu bağlamda onlar ve bizler için önemli hatırlatmalar içermektedir.
Geçmiş kavimlerin sahip oldukları gücün Mekke'lilerden daha fazla olmasına rağmen onların helak edildiklerine dair haberler yine Kur'an içinde yer almaktadır. Musa (a.s) ve Firavun arasında geçen mücadele, Kur'an içinde önemli bir hacme sahiptir. Firavun kendisinin Mısır mülkünün sahibi, o mülk içinde yaşayan insanların ilahı ve rabbi olduğunu iddia eden bir kimse olarak, Kur'an'da yerini bulmuş ve sonu helak ile biten hayat sürerek, tüm zamanlarda gelecek olan ve kendilerini müstağni (yeterli) görenlere ibret olmuştur.
Firavun'un bu sonunu sadece belirli bir zaman ve mekanda yaşanmış bir olay olarak değil, Allah (c.c) nin yeryüzüne koyduğu toplumsal yasaların bir sonucu olduğunu düşünerek, bu kıssayı okuduğumuzda, tüm zamanlara dair mesajlar olarak karşımıza çıkacaktır.
Mekke'de inen surelerin içeriğinde bulunan ayetlerde servet ile övünen ve bu servetin kendisini Allah'a karşı güçlü kıldığına inanan müşriklerin, bu servetlerini nasıl kullandıkları da anlatılmaktadır. Yetimin hakkını yiyen, fakiri hor gören, verdiğini gösteriş olsun diye veren zengin tipi, sadece Mekke'ye has bir durum değil, tüm zamanlara hastır.
Şirk kavramı, yine bu bağlamda, Allah'ı rab ve ilah olarak değil, onun dışındakileri rab ve ilah olarak tanımanın adı olarak ıstılahi bir anlama kavuşmuştur. Üzerinde yaşadığımız dünyanın ve onun dışındaki her şeyin sahibi olduğunu bildiren Allah (c.c), kendisi tarafından yaratılmış olanların kendisine ortak tutulmasını asla kabul etmeyeceğini bildirmiş, bu suç ile gelen herkesi ebedi cehennem ile cezalandıracağını vaat etmiştir.
Suyun haddini aşarak insanlara zarar veren hale dönüşmesi anlamına gelen Tuğyan, yine ıstılahi bir anlama kavuşarak, Allah'a karşı haddi aşmak anlamına gelmiştir. Allah'a karşı haddi aşarak Tağutlaşanların sonları ise, Kur'an kıssaları içinde canlı örnekler olarak önemli bir hacme sahiptir.
Şirk kavramının insan ve toplum hayatında nasıl açığa çıktığı, bu suçun toplumları nasıl bir sona sürüklediği bir çok elçi kıssasında karşımıza çıkmaktadır. Şirk kavramı ne yazık ki biz Müslümanlar tarafından gündemden çıkarılmış, Mekke'nin fethi ile Kabe içindeki putların kırılması, artık bu kavramın Müslümanlar açısından tarihe karıştığı zannı hakim olmuştur.
Mekke'lileri Müşrik olarak adlandırılmasına sebep olan inançları, onların Allah'a inanmamaları değildi. Bir çok ayet Mekke'lilerin Allah'ın her şeyin yaratıcısı olduğunu bildiklerini ve inandıklarını bildirmektedir. Mekke'lileri müşrik yapan inançları, Allah'ın onlar üzerindeki tasarruf yetkisini kabul etmemeleri idi. Bazı hayvanlar üzerinden belirledikleri haram helal tayini, onların bu konuda kendilerini yetkili görerek şirk içine düştüklerini göstermektedir.
Sünnetullah, Allah (c.c) nin Rab ve İlah olarak tanınmaması sonucunda toplumların başına gelen değişmez yasa olarak, geçmiş kavimler üzerinde işleyiş göstermiş, Allah'ın sünnetinde değişme olmayacağını dikkate aldığımızda, bu süreç kıyamete değin sürecektir. Bizler Kur'an kıssalarını bu yasaların nasıl ve hangi şartlarda işleyiş gösterdiğini anlamak açısından okuduğumuzda, Kur'an kıssaları masal olmaktan çıkarak bizlere dair ibretler sunan mesajlar haline gelecektir.
Salih (a.s) kıssasında deve'nin kesilmek sureti ile toplumun helak edilmesini, insan dışındaki canlı hayatın hor görülerek hoyratça harcanılması sonucu ortaya çıkan bir son olduğunu, bugün Çevre Felaketleri olarak karşımıza çıkan her sorunun, bu kıssanın güncel bir karşılığı olduğunu düşündüğümüzde, helak olaylarının devam eden bir süreç olduğu anlaşılacaktır.
Şuayb (a.s) kıssasında karşımıza çıkan ölçü ve tartıda adalatsiz davranılması sonucu meydana gelen helak olayını, yaşamın tamamında ölçülü davranmak gerektiği konusunda bir öğüt olarak okuyarak, ölçüsüz davranışlar sergileyen toplumların kaçınılmaz sonlarının yıkım olacağını bu kıssadan öğrenebiliriz.
Lut (a.s) kıssasında karşımıza çıkan ahlaki yozlaşmanın o toplumu nasıl bir sona sürüklediğini, bu sonun ahlaki yozlaşma içine giren her toplumun sonu olacağını düşündüğümüzde, bu kıssaların hepsinin bizlere birer ibret mesajı olduğu anlaşılacaktır.
Helak edilen toplumların ortak suçları olan Şirk, sadece taştan tahtadan putlara tapmak ile ortaya çıkmamakta, Allah'ın insanlar üzerinde her türlü tasarruf hakkını ret ederek, tasarruf hakkını onun yarattıklarına vermek ile ortaya çıkmaktadır. Yaşamları üzerinde tasarruf hakkını Allah'a vermeyerek, onun yarattığına veren her toplum, er veya geç helak olmaya mahkumdur.
Şeytan, insanların Allah (c.c) dışındakilere kul olmalarına sebep olan bir kavram olarak yine önemli bir hacme sahip biçimde Kur'an içinde yerini bulmuş, bu kavram İblis adında bir kimse üzerinden müşahhaslaştırılmak sureti ile kıssa biçiminde bizlere sunulmuştur. Adem ve İblis kıssası olarak 7 ayrı yerde karşımıza çıkan bu kıssa, insanın ayağının nasıl cennetten kayabileceğini anlatması açısından önemli bir yere sahiptir.
Sonuç olarak; Rab, Kur'an'ın çatı kavramlarından bir tanesi olup, diğer Kur'an kavramları bu çatı ile yakından alakalıdır. Yazımızda, Rab kavramının etrafında şekillenen diğer kavramları kısa da olsa ele almaya çalıştık. Görülüyor ki eğer insanlar sadece Rab kavramının anlam alanını öğrenseler, ve bu kavramı gereği gibi hayatlarına yansıtsalar, insanlar şirk batağından kurtularak, gerçek bir rabbin kulu olmaya çalışacak, böylelikle dünya ve ahiret kurtuluşu sağlanacaktır.
Bunun sağlanması ise Kur'an'ın insanlara doğru yolu gösteren bir kitap olduğu, hayatın tam içine dokunduğu gerçeğinin yeniden kavranması ile olacaktır. Bu kitabın okunması demenin, yaşam içinde bizlere tabi olacağımız kuralların öğrenilmesi demek olduğu kavranılmadığı sürece, Kur'an adı var kendi yok bir kitap olarak hayatımızın bir kenarından belirli zamanlarda ve ölülere okunan bir kitap olmaktan çıkamayacaktır.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder