Sure etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
Sure etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

19 Mayıs 2017 Cuma

Hud s. Bağlamında Ayetlerin Sure İçi Bütünlüğü Üzerinde Bir Çalışma

Herhangi bir ayet ile ilgili yapılan Kur'an okumalarında ilgili ayetin, konu, sure ve Kur'an bütünlüğüne dikkat edilmesi, yapılan anlama çalışmasını kolaylaştıracaktır. Bu yazımızda Hud suresi bağlamında bazı ayetlerin sure için ilişkileri üzerinde durarak, ayetlerin sure içinde birbiri ile olan bağına dikkat çekmeye çalışacağız.

Hud suresini okuduğumuzda bazı elçilerin kıssalarını, ve o elçilerin kavimlerinin helak edildiğini görmekteyiz. Aynı surenin 120. ayetinde, bu kıssaların anlatılma sebebi şöyle anlatılmaktadır;

[011.120] Elçilerin haberlerinden senin gönlünü yatıştıracak olanlardan sana anlatıyoruz. Bunda da sana bir hakikat, müminlere de bir öğüt ve ibret gelmiştir.

Hud s. 120. ayeti, Kur'an kıssalarını anlamanın anahtar ayetlerinden bir tanesi, belki en önemlisidir. Ayete baktığımızda kıssa anlatımların iki amaca yönelik olduğunu görmekteyiz. 

1- Elçinin gönlünü yatıştırmak. 

Bilindiği gibi Muhammed (a.s) kendisine verilen görevi yerine getirmek konusunda bir hayli sıkıntı çekmekte, kavmi tarafından ona ve beraberindekilere her türlü eza ve cefa reva görülmekteydi. Geçmiş elçilerin başlarından geçenlerin ona anlatılmasının sebebi, bu konuda yalnız olmadığı, ve aynı olayların geçmiş elçilerin başlarından da geçtiğini bilmesi, böylelikle rahatlaması içindir. 

2- Müminlere öğüt ve ibret.

Aynı sıkıntıları sadece elçiler değil, onlarla beraber olan müminlerde çektiği için, kıssa anlatımlarının onlar için de birer ibret olarak okunması gerekmektedir. Buradan anlaşılmaktadır ki, Kur'an kıssaları sadece geçmiştekilerin yaşantılarından kesitler olarak değil, onların yaşanmışlıklardan ibret alınması için bizlere anlatılmaktadır.


Hud suresi bütünlüğünde, bu ayetin daha geniş açılımını görmekte, bir nevi ayetin ayet ile açıklanma örneğini görmekteyiz. Kısacası, Hud s. 120. ayeti kendisini yine aynı sure içinde tefsir etmektedir. 

Ellâ ta’budû illallâh(illallâhe), innenî lekum minhu nezîrun ve beşîr(beşîrun).
[011.002]  Öyle ki, Allah'tan başkasına kulluk etmeyin. Gerçekten ben, sizi onun tarafından uyarıp-korkutan ve müjdeleyenim;

Ve enistagfirû rabbekum summe tûbû ileyhi yumetti’kum metâan hasenen ilâ ecelin musemmen ve yu’ti kulle zî fadlin fadleh(fadlehu), ve in tevellev fe innî ehâfu aleykum azâbe yevmin kebîr(kebîrin).
[011.003] Rabbınızdan mağfiret dileyin, sonra O'na tevbe edin ki, belli bir süreye kadar sizi güzelce geçindirsin. Her lütuf sahibine lütfunu versin. Eğer yüzçevirirseniz; o zaman ben, başınıza gelecek büyük bir günün azabından korkarım.

Hud s. 1. ayeti, bu kitabın kimin tarafından indirildiğini beyan etmekte, 2. ve 3. ayetlerinde neden indirildiği ve elçinin kavmine yaptığı uyarıları görmekteyiz. Bu uyarıların benzerlerinin surenin diğer ayetlerinde başka elçilerin de ağzında döküldüğünü görülecektir. İlerleyen ayetlerde, Mekke'lilerin inkarcı davranışları, ve onlara karşı söylemesi gerekenler bildirilmektedir. 

Hud suresinin temel mesajı, Allah'tan başkasına kulluk edilmemesi gerektiğine dair bilgileri ihtiva eden kitaba iman etmek, önceki elçilerin kavimlerinin, bu emre aykırı hareket etmek sureti ile başlarına gelenlerden ibret almaktır diyebiliriz.

E fe men kâne alâ beyyinetin min rabbihî ve yetlûhu şâhidun minhu ve min kablihî kitâbu mûsâ imâmen ve rahmeh(rahmeten), ulâike yu'minûne bih(bihî), ve men yekfur bihî minel ahzâbi fen nâru mev'ıduh(mev'ıduhu), fe lâ teku fî miryetin minhu innehul hakku min rabbike ve lâkinne ekseren nâsi lâ yu'minûn(yu'minûne).
[011.017]  Rabbından açık bir delil üzerinde bulunan, ardınca da Rabbı tarafından bir şahid gelen, ondan önce de Musa'nın imam ve rahmet olan kitabını tasdik eden kimse, başkaları gibi midir? İşte onlar; Kur'an'a inanırlar. Herhhangi bir güruh onu inkar ederse; onun varacağı yer ateştir. Bundan şüphen olmasın. Doğrusu o, Rabbın tarafından gelen bir gerçektir, ama insanların çoğu inanmazlar.

Surenin 17. ayeti, elçinin açık bir delil üzerinde olduğu, önceki elçilerden olan Musa'nın kitabını tasdik eden elçiler zincirinin bir halkası olduğu belirtilmekte, surenin 25. ayetinden itibaren ise Nuh (a.s) ın kıssası anlatılmaya başlanmaktadır. Kur'an'ın kendisinden önceki kitapları tasdik etmiş olmasının sıkça hatırlatılması, son elçi ve kitabın kaynağının aynı olduğunun bilinmesi içindir.

Ve lekad erselnâ nûhan ilâ kavmihî innî lekum nezîrun mubîn(mubînun).
En lâ ta’budû illallâh(illallâhe), innî ehâfu aleykum azâbe yevmin elîm(elîmin).
[011.025]  Gerçekten Nuh'u da kavmine göndermiştik. Ben, sizin için apaçık bir uyarıcıyım.
[011.026] «Allah'dan başkasına kulluk etmeyin, muhakkak ki, ben sizin üzerinize elîm bir günün azabından korkuyorum.»

Kâle yâ kavmi e reeytum in kuntu alâ beyyinetin min rabbî ve âtânî rahmeten min indihî fe ummiyet aleykum, e nulzimukumûhâ ve entum lehâ kârihûn(kârihûne).
[011.028] (Nuh) dedi ki: Ey kavmim! Eğer ben Rabbim tarafından (bildirilen) açık bir delil üzerinde isem ve O bana kendi katından bir rahmet vermiş de bu size gizli tutulmuşsa, buna ne dersiniz? Siz onu istemediğiniz halde biz sizi ona zorlayacak mıyız?.

Ve yâ kavmi lâ es’elukum aleyhi mâlâ(mâlen), in ecriye illâ alâllâhi ve mâ ene bi târidillezîne âmenû, innehum mulâkû rabbihim ve lâkinnî erâkum kavmen techelûn(techelûne).
[011.029] Ey kavmim! Allah'ın emirlerini bildirmeye karşılık sizden herhangi bir mal istemiyorum. Benim mükâfatım ancak Allah'a aittir. Ben iman edenleri kovacak değilim; çünkü onlar Rablerine kavuşacaklardır. Fakat ben sizi, bilgisizce davranan bir topluluk olarak görüyorum.

Surenin 2. ve 3. ayetlerinde Muhammed (a.s) ın kavmine söylediği  sözlerin bir benzerinin Nuh (a.s) ın ağzından da döküldüğünü görmekteyiz. 28. ayette ise, surenin 17. ayetinde olduğu gibi, elçinin yetkiyi kimden aldığı bildirilmektedir. 29. ayette ise Nuh (a.s) ın tebliğine karşılık herhangi bir ücret istemediğini görmekteyiz. Bu durum bir sonraki Hud (a.s) kıssasında da karşımıza çıkacaktır. İlerleyen ayetlerde, Nuh (a.s) ın kavminin ona karşı olan inkarcı tavrı mücadelesinden kesitler sunularak, kavminin helak edilmesi, ile kıssa son bulmaktadır. 

Ve ilâ âdin ehâhum hûdâ(hûden), kâle yâ kavmi'budullâhe mâ lekum min ilâhin gayruh(gayruhu), in entum illâ mufterûn(mufterûne).
[011.050]  Âd kavmine de kardeşleri Hûd'u (gönderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan başka ilahınız yoktur. Siz yalan uyduranlardan başkası değilsiniz.

Yâ kavmi lâ es'elukum aleyhi ecrâ(ecren), in ecriye illâ alellezî fetaranî, e fe lâ ta'kılûn(ta'kılûne).
[011.051] Ey kavmim; ben sizden bunun için bir ücret istemiyorum. Benim ücretim, yalnız beni yaratana aittir. Aklınız ermiyor mu?

Ve yâ kavmistagfirû rabbekum summe tûbû ileyhi yursilis semâe aleykum midrâran ve yezidkum kuvveten ilâ kuvvetikum ve lâ tetevellev mucrimîn(mucrimîne).
[011.052] «Ey kavmim! Rabbinizden mağfiret isteyin, sonra O'na tevbe edin ki, üzerinize gökten bol bol bereket indirsin ve sizi kuvvetinize kuvvet katarak çoğaltsın. Gelin günahkâr olarak dönüp gitmeyin.»

Surenin 2. ve 26. ayetlerine baktığımızda, Muhammed ve Nuh (a.s) ların kavimlerine yaptığı çağrının benzerinin, Hud (a.s) tarafından da kavmine yapıldığını görmekteyiz. Surenin 29. ayetinde, Nuh (a.s) ın kavmine yaptığı tebliğe karşılık herhangi bir karşılık istememesi, Hud (a.s) ın ağzından dökülmektedir. Surenin 3. ayeti ve 52. ayetini okuduğumuzda ise Allah (c.c) den mağfiret ve tevbe istenilmesini görmekteyiz. Ayrıca surenin 6. ayetinde gördüğümüz sözlerin bir benzerinin, 56. ayette Hud (a.s) tarafından da tekrarlandığını görmekteyiz.

Nuh (a.s) ı ret eden kavminin başına gelen helak, Hud (a.s) ı ret eden kavminin de başına gelerek, yeni bir elçi kıssasına geçilmektedir.

Ve ilâ semûde ehâhum sâlihâ(sâlihan), kâle yâ kavmi'budûllâhe mâ lekum min ilâhin gayruh(gayruhu), huve enşeekum minel ardı vesta'merekum fîhâ festâgfirûhu summe tûbû ileyh(ileyhi), inne rabbî karîbun mucîb(mucîbun).
[011.061]  Semud'a da kardeşleri Salih'i gönderdik. O: « Ey kavmim, Allah'a kulluk edin, O'ndan başka bir ilahınız da yoktur. Sizi, yerden O meydana getirdi, yeryüzünde yerleşme ve imar etme gücünü size O verdi; O'nun bağışlamasını isteyin, sonra O'na tevbe edin! Şüphe yok ki, Rabbim yakındır, duaları kabul edendir.» dedi.

Salih (a.s) ın kavmine karşı yaptığı tebliğin benzerinin, surenin 3-26-50. ayetlerinde de diğer elçiler tarafından kavimlerine yapıldığını görmekteyiz.

Kâle yâ kavmi e reeytum in kuntu alâ beyyinetin min rabbî ve âtânî minhu rahmeten fe men yansurunî minallâhi in asaytuhu fe mâ tezîdûnenî gayre tahsîr(tahsîrin).
[011.063] Dedi ki: «Ey kavmim, görüşünüz nedir-söyler misiniz? Eğer ben Rabbimden apaçık bir belge üzerindeysem ve bana tarafından bir rahmet vermişse, bu durumda da O'na isyan edecek olursam Allah'a karşı bana kim yardım edecektir? Şu halde kaybımı arttırmaktan başka bana (hiç bir yarar) sağlamayacaksınız.»

Surenin 17. ve 28. ayetlerinde gördüğümüz, elçilerin bir yetki belgesi ile kavimlerine geldikleri, elçiliklerinin kendilerinden menkul olmadığı, surenin 63. ayetinde, Salih (a.s) tarafından da tekrarlanmaktadır. Nuh ve Hud (a.s) lara kavimlere tarafından verilen ret cevabının aynısı, Salih (a.s) a da verilerek, aynı akıbete düçar olmuşlardır. 

Surenin ilerleyen ayetlerinde İbrahim'im misafirleri kıssası anlatılmaktadır. Aynı elçiler Lut kavmine de giderek o kavmin helak olmasını sağlamışlardır. Surenin devamında Şuayb (a.s) ın kıssası anlatılmaya başlanmaktadır.

Ve ilâ medyene ehâhum şuaybâ(şuayben), kâle yâ kavmi’budullâhe mâ lekum min ilâhin gayruh(gayruhu), ve lâ tenkusûl mikyâle vel mîzâne innî erâkum bi hayrin ve innî ehâfu aleykum azâbe yevmin muhît(muhîtin).
[011.084] Medyen'e de kardeşleri Şuayb'ı. Dedi ki: Ey kavmim; Allah'a kulluk edin, O'ndan başka ilahınız yoktur. Ölçüyü tartıyı eksik tutmayın. Ben sizi, iyi bir halde, refah içinde görüyorum. Ve sizi azabla kuşatacak bir günden korkuyorum.

Salih (a.s) ın kavmine karşı söylediklerini, daha önceki 3-26-50 ve 61. ayetlerde de görmekteyiz. Önceki elçilere yapılan itirazların aynısını, kavminin Şuayb (a.s) a yaptığını görmekteyiz.

Kâle yâ kavmi e reeytum in kuntu alâ beyyinetin min rabbî ve rezekanî minhu rızkan hasenâ(hasenen), ve mâ urîdu en uhâlifekum ilâ mâ enhâkum anh(anhu), in urîdu illel ıslâha mesteta’tu, ve mâ tevfîkî illâ billâh(billâhi), aleyhi tevekkeltu ve ileyhi unîb(unîbu).
[011.088] Dedi ki: Ey kavmim; ben Rabbımdan apaçık bir delil üzere iken O, bana kendisinden güzel bir rızık ihsan etmişse; ne dersiniz? Size yasakladığım şeylere aykırı hareket etmek istemem. Gücümün yettiği kadar islah etmekten başka bir isteğim yoktur. Başarım; ancak Allah'tadır. O'na tevekkül ettim ve O'na yöneliyorum.

17-28-63. ayetlerde gördüğümüz, elçilerin yetki belgesi üzerinde oldukları, 88. ayette de tekrarlanmaktadır. Bugün bazı kimselerin Ben de resulüm diyerek ortalıkta gezmeleri, ve ellerinden herhangi bir yetki belgesi olmaması, onların bu konuda yalan söylediklerini ortaya koyduğunu, yeri gelmişken hatırlatmak isteriz.

Şuayb (a.s) kavmine kendilerinden önce helak edilen Nuh, Hud, Salih ve Lut (a.s) ların kavimlerini hatırlatarak, bir benzerini 3-52 ve 61. ayetlerinde gördüğümüz sözleri 90. ayette tekrarladığını görmekteyiz. 

Vestagfirû rabbekum summe tûbû ileyh(ileyhi), inne rabbî rahîmun vedûd(vedûdun).
[011.090]  «Rabbinizden mağfiret dileyin; O'na tevbe edin; doğrusu Rabbim merhamet eder ve çok sever.»

Şuayb (a.s) ın çağrısına ret cevabı veren kavmi, diğer kavimler gibi aynı akıbete uğramıştır.

Ve yâ kavmi’melû alâ mekânetikum innî âmil(âmilun), sevfe ta’lemûne men ye’tîhi azâbun yuhzîhi ve men huve kâzib(kâzibun), vertekibû innî meakum rakîb(rakîbun).
[011.093]  «Ey Milletim! Durumunuzun gerektirdiğini yapın, doğrusu ben de yapacağım. Kime rezil edici bir azabın geleceğini, kimin yalancı olduğunu bileceksiniz. Gözleyin, doğrusu ben de sizinle beraber gözlüyorum.»

Ve kul lillezîne lâ yu’minûna’melû alâ mekânetikum, innâ âmilûn(âmilûne).
[011.121-2] İnanmayanlara: «Durumunuzun gerektirdiğini yapın, doğrusu biz de yapıyoruz; bekleyin, biz de bekliyoruz» de.

93. ayette Şuayb (a.s) ın ağzından çıkan sözlerin benzerinin, 121. ayette de Muhammed (a.s) ın ağzından çıktığını görmekteyiz.

Kur'an muhataplarına gereken mesajı verdikten sonra, bu mesajı ret edenlerin başlarına neler geleceğini de haber vermektedir. Bu haberi vermekte kullandığı anlatım üslubu, önceki kavimlerin başlarına gelenlerdir.Allah (c.c) bu haberleri anlatmakla, Yaptıklarımız yapacaklarımızın garantisidir demekte, iman etmeyenleri açık bir şekilde tehdit etmektedir.

Sonuç olarak; Kur'an, muhataplarına vermek istediği mesajı basit ve yalın bir dille anlatmakta, bu anlatımı kullanırken, geçmiş yaşantıları örnek vermektedir. Bu ayetleri okuyan ve dinleyenlerin zihninde ilk canlanan şey, Allah (c.c) nin biz kullarına yapmış olduğu vaadin boş olmadığı, bu vaadin önceki yaşantılar bazında gerçekleştiği, bundan dolayı aynı yolu izleyenlerin de bu vaad ile karşı karşıya kalacağını bilmeleri olacaktır. 

Elçilerin kavimlerine karşı olan tebliğinin bütün elçiler için aynı olduğunu düşündüğümüz zaman, elçileri ret eden bir hayat sürmenin bedelinin de aynı olacağı, bu şekilde bizlere anlatılmış olmaktadır.

Bu çalışma yapma amacımız, bir surenin kendi içinde nasıl bir bütünlüğe ve anlam örgüsüne sahip olabileceği üzerinde tefekkürde bulunmaya çalışmak idi. 

                                      EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR. 


15 Şubat 2017 Çarşamba

Kalem s. İçinde Geçen "Bahçe Sahipleri" Kıssası ve Kıssanın Sure İçi Bağlantısı Üzerinde Bir Tefekkür Çalışması

Kur'an kıssa yollu anlatım metodu ile, geçmişlerin başından geçenleri bizlere aktarmakta , ve bu aktarımlardan ise, bizlerin hisse almasını amaçlamaktadır. Kalem suresi içinde geçen  Bahçe Sahipleri kıssası böyle bir kıssa olup , sure içindeki ilk muhataplar ile yakından alakası bulunmaktadır. Yazımızda hem bu kıssayı , hem de kıssanın ilk hitap ettiği kitleye ne demek istediğini okumaya çalışarak , bize dair nasıl bir mesajı olabileceği üzerinde de tefekkürde bulunmaya çalışacağız. 

Kalem suresi bilindiği üzere Mekke'de inen ilk dönem surelerdendir. Mekke'de inen ilk dönem surelerin ihtiva ettiği konulara baktığımızda ağırlıklı olarak , Mekke'li müstekbirlerin vahye karşı olan inkarcı tutumları , mal ve servetlerine güvenerek Allah'a ve elçisine kafa tutmaları , elçiye karşı şair , mecnun gibi yaftalar takarak davetini gözden düşürmeye çalışmaları gibi konular göze çarpmaktadır. 

Bahçe Sahipleri kıssasının daha iyi anlaşılması için , kıssa öncesindeki ayetlerin de dikkate alınması gerektiğini düşünmekteyiz. 

[068.001] Nûn, Kaleme ve yazdıklarına and olsun.
[068.002] Sen rabbının nimeti ile, mecnun değilsin.
[068.003] Gerçekten senin için kesintisi olmayan bir ecir vardır.
[068.004] Ve gerçekten sen, pek büyük bir ahlâk üzerindesin.
[068.005] Yakında sen de göreceksin, onlar da görecekler;
[068.006] Hanginizde imiş o fitne ve cinnet.
[068.007] Doğrusu senin Rabbin, yolundan sapıtanları çok iyi bilir; O, doğru yolda olanları da çok iyi bilir.

Sure hurufu mukattaa (kesik harfler) ve yeminle başlamaktadır. Sure başlarındaki kesik harfler konusunda tefsirlerde bir çok yorumlar bulunmaktadır. En makul yorum olarak, yeni bir sure olduğunun bilinmesi, veya Arap alfabesinin bir harfi olması nedeniyle , okunan vahyin bu harflerden müteşekkil olduğunu , dolayısı ile muhatapların kendilerine okunan bu vahyi anlama noktasında herhangi bir sıkıntıya düşmelerinin söz konusu olmadığını bilmeleri şeklinde yorumları sayabiliriz.

Devam eden ayetler , Mekke'li müşriklerin Muhammed (a.s) ın çağrısını gözden düşürmeyi amaçlayan iddialarından biri olan Mecnunluk iddiasını ele alarak , onun böyle bir hal üzerine olmadığını, aksine üstün bir yaratılışa sahip olduğunu haber vermekte , gerçeğin en yakın zamanda ortaya çıkacağını beyan ederek , hangi tarafın yolunun doğru veya yanlış olduğunun bilineceğini hatırlatmaktadır.

[068.008] O halde, yalanlayıcılara itaat etme.
[068.009] Onlar, senin kendilerine yaranıp-onlarla uzlaşmanı arzu ettiler; o zaman onlar da sana yaranıp-uzlaşacaklardı.
[068.010] Şunların hiçbirine itaat etme: Yemin edip duran aşağılık.
[068.011] Daima ayıplayan ve laf getirip götürene.
[068.012] Durmadan hayra engel olana, haddi aşana, çok günahkara.
[068.013] Kaba, sonra da soysuz, alçak.
[068.014] Mal ve oğullar sahibi olmuş diye.
[068.015] Ayetlerimiz ona okunduğu zaman; öncekilerin masalları, der.
[068.016] Biz yakında onun burnu üzerine damga basacağız.
[068.017-8]  Biz bunları, vaktiyle bahçe sahiplerini denediğimiz gibi denedik. Sahipleri daha sabah olmadan, bahçeyi devşireceklerine bir istisna payı bırakmaksızın yemin etmişlerdi.

Devam eden ayetlerde , kendisini Mecnun olarak itham eden Mekke'li müşriklerin bariz özelliklerini sayarak, hem sayılan vasıflara sahip olmanın yanlışlığını da hatırlatmak sureti ile , Muhammed (a.s) a tebliğ yolunda yürürken nasıl bir yol haritası izlemesi gerektiği öğretilmektedir.

Kendilerinden önce yaşamış olanların başından geçen bir imtihan olayı , Mekke'li müşriklerin imtihanı ile aynileştirilmek sureti ile anlatılarak , onların başlarına gelen akıbetin kötülüğünden ibret almaları amaçlanmaktadır. Mekkelilerin , bahçe sahipleri kıssasında anlatılan aktörlerle kendi aralarında benzerlik kurulmak sureti ile , yıllarca çalışıp emek vererek kazandıkları ,ve bu kazançlarını övünç ve inkar vesilesi olarak görmek sureti ile Allah'a ve elçisine kafa tutacak kadar güvendikleri mallarına fazla güvenmemeleri öğütlenmektedir.

Bütün yıl emek vererek çalıştıkları bahçelerinden çıkan ürünü hasat etme zamanı gelen bahçe sahipleri , emeklerinin karşılığını alacak olmanın verdiği şevk ve heyecan ile, ertesi gün için planlar yapmakta , ürünlerinin helak olabileceğini akıllarının ucuna bile getirmemektedirler.

[068.019] Derken onlar uyurken Rabbin tarafından bir dolaşan (afet) onun üzerinden dolaşıverdi.
[068.020] Artık o bostan yanarak simsiyah kesilmiş gibi bir hale dönüverdi.
[068.021] Derken sabahleyin birbirlerine seslendiler:
[068.022]  «Haydi, devşirecekseniz erkenden ekininize gidin» diye.
[068.023]  Derken fırladılar, aralarında fısıldaşıyorlardı.
[068.024]  Sakın bugün hiçbir yoksul bahçeye girip yanımıza sokulmasın.
[068.025] Yoksulları engelleme azmi içinde ilerlediler.

Gece uyurken bütün yıl emek verdikleri bahçelerinin kökünün kazındığından habersiz olan bahçe sahipleri , sabahleyin erkenden işlerini bitirmek için yola çıktıklarında , açgözlülüklerini ve fakirlere karşı olan tutumlarını da dilleri ile dışa vurmaktadırlar. Bahçe sahiplerinin yoksullara karşı olan tutumları ile , Mekke'li müşriklerin yoksulları karşı olan tutumlarının aynı oldukları dikkat çekici bir noktadır. 

[107.001] Dini yalan sayanı gördün mü?
[107.002] İşte o'dur yetimi şiddetle iten,
[107.003] Yoksulu doyurmaya teşvik etmeyen.

Maun ve diğer surelerdeki bir çok ayetler , Mekke'li müşriklerin yetim ve yoksullara karşı olan tutumlarını bildirmektedir. Yolda çeşitli hayaller kurarak ürünlerini devşirmek için bahçelerine gelenler , beklemedikleri bir şey ile karşılaşırlar.

[068.026] Fakat bahçeyi görünce «Herhalde biz yolu şaşırdık» dediler.
[068.027] Hayır doğrusu biz mahrum bırakıldık.

Bütün yıl uğraştıkları bahçelerinin ürünlerini devşirmek için geldiklerinde , bahçelerinin yerinde yeller estiğini gördüklerinde, önce gözlerine inanamayan bahçe sahipleri kendilerine geldiğinde gerçeği anlamışlardır. 

[068.028] Ortancaları (en mu'tedilleri) demedim mi size: tesbîh etseydiniz.

Bahçe sahiplerinin hepsinin bir olmadığını yukarıdaki ayet göstermektedir. Yaptıklarının yanlış olduğunu , doğru olanın tesbih dairesinde bir hayat sürmek olduğunu söyleyen arkadaşlarını dinlememenin cezası , bahçe sahiplerine pahalıya patlamıştır. Fakat zararın neresinden dönülürse kar olduğunu bilmeleri onlara fayda sağlamış, ve yaptıklarından pişman olup tevbe etmişlerdir. 

[068.029] Dediler ki: Tesbih ederiz Seni Rabbımız, gerçekten biz, zalimlerden olmuşuz.
[068.030] Şimdi birbirlerine karşı kendilerini kınamağa başladılar:
[068.031] «Yazıklar bize, gerçekten bizler azgınmışız» dediler.
[068.032] «Belki Rabbimiz, onun yerine ondan daha hayırlısını verir; şüphesiz biz, yalnızca Rabbimize rağbet eden kimseleriz.»
[068.033]  İşte azap böyledir; ama ahiret azabı daha büyüktür; keşke bilseler!
[068.034] Allah'a karşı gelmekten sakınanlara, Rableri katında nimet cennetleri vardır.
[068.035] Öyle ya, teslimiyet gösterenleri suçlular gibi tutar mıyız hiç?

Kur'an kıssaları içermiş olduğu mesajlar ile sayfalar tutabilecek sözleri kısa bir biçimde anlatmak özelliğine sahiptir. Bahçe sahipleri kıssası, ilk muhataplar olan Mekke'li müşriklere övündükleri servetlerine fazla güvenmemelerini , onlar  farkında bile olmadan mal ve servetlerinin bir anda yok olabileceği mesajını vermektedir. 

Aynı kıssayı, insanın yaşadığı hayat ile bağını kurarak okumak ta mümkündür. Bahçe sahiplerinin bütün yıl çalışıp çabalayarak ürünlerini devşirecek hale gelmesini , insanın bütün yaşamı boyunca dünyada çalışmasını ve dünyada çalışarak kazandıklarını devşireceği yer olan ahiret ile ilişkilendirmek mümkündür. 

Eğer insan, yaşamı boyunca vahiyden soyutlanmış , Allah'a iman etmeyen bir yaşam sürmüş ise, bütün yaşamı boyunca çalışarak elde ettiği kazancının gelirlerini devşireceği hesap gününde, bahçe sahiplerinde olduğu gibi yaşamı boyunca çalışıp çabalayarak elde ettikleri, karşısına yanmış kül olmuş bir bahçe misali gelecek , ve çalışıp kazandıkları kendisine hiç bir fayda sağlamayacaktır.

Bahçe sahipleri kıssasında gözümüze çarpan önemli bir husus , o kıssadaki kahramanların yaptıkları yanlıştan geri dönerek tevbe etmiş olmalarıdır. Ancak hesap gününde hiç kimseye böyle bir imkan tanınmayacak , yaptıklarının yanlış olduğunu anlayanlar , ne kadar isteseler de geri dönerek, salih ameller işlemek imkanı bulamayacaklardır.

Bahçe sahipleri kıssası , insanların yaptıkları yanlışlardan ne zaman tevbe etmeleri gerektiğini de öğretmektedir. Yaptıklarının yanlış olduğunu anlayan bahçe sahipleri , uyanık bir davranış sergileyerek , bahçelerinin yok olmasına isyan etmemişler , bahçelerinin yok olmasına sebep olan yanlış davranışlarını fark ederek, tevbe etmek sureti ile yol yakın iken geri dönmüşlerdir.

Kıssanın anlatıldığı 30. ve 31. ayetlerde , bahçe sahiplerinin birbirleri ile olan tartışmalarını görmekteyiz. Bu tartışmaların bir benzeri ahiret gününde cehennem ehlinin arasında da görülmektedir. 32. ayete baktığımızda , bahçe sahiplerinin bu tartışmalarından faydalı bir sonuç çıkmakta , pişmanlık sergileyerek yaptıkları hatadan geri dönme imkanlarına sahip oldukları anlaşılmaktadır. Ancak cehennem ehlinin yaptıkları tartışmalarda pişmanlıklarını ortaya koymakla beraber , yaptıkları hatadan geri dönme imkanları artık mümkün değildir.

Kıssanın anlatıldığı 33. ayet ahiret azabının büyüklüğüne dikkat çekerek , sakınanlara , verilecek nimeti hatırlatarak , dünyadaki cenneti ahiretteki cennete değişmemeleri öğütlenmekte , teslim olanların teslim olmayanlara karşı ayrıcalık sahibi olacaklarını beyan etmektedir. 

Surenin ilerleyen ayetleri , Mekke'li müşriklere dönerek onlarında ilerisi için hiç bir garantileri olmadığını bildirmekte , her an başlarına beklemedikleri bir son gelebileceğini hatırlatmaktadır.

Kıssanın hitap çevresi elbette sadece ilk muhataplar olan Mekke'li müşrikler ile sınırlı değildir. Kıssada isim ve mekan zikredilmemiş olması , kıssanın her an yaşanan bir kıssa olduğu fikrini vermesi açısından düşünülebilir. 

Dünya hayatını yaşayan her insan bir çeşit bahçe sahibidir , kıssa bütün insanlar tarafından her an yaşanmaktadır. 

Bahçe sahipleri kıssasındaki "Bahçe" objesini daha geniş bir anlamda , insana Allah (c.c) tarafından verilen her türlü nimet olarak okumak , kıssayı evrensel bir mesaj olarak okunmasını da sağlayacaktır. Kıssada bahçe sahiplerinin bahçe ile imtihan edildiklerini öncelikle hatırlayarak , bahçe objesinin insanın imtihan edildiği dünya hayatının tüm nimetlerini sembolize ettiğini de görebiliriz.

Allah (c.c) bir çok ayetinde, insana verdiği nimetin dünya hayatının geçici menfaati olduğunu , bu nimetleri ona emanet olarak verdiğini , asıl mülk sahibinin kendisi olduğunu , bu nimetlere sarılarak ahireti unutmamasını öğütlemektedir. Fakat bir çok insan bu öğütleri unutmakta , dünyayı ebedi bir mekan olarak görerek , ahireti öteleyen bir yaşam sergilemektedir. 

Sonuç olarak ; Bahçe sahipleri kıssası , dünya hayatında sahip olduğu mal ve servete güvenerek insanlar üzerinde hegemonya kurmak isteyenlere öğütler vermektedir. Ellerindeki servetin büyüklüğüne güvenerek , Allah'a kafa tutmaya kalkmamalarını hatırlatan bu kıssa , hiç farkında olmadan bir anda sahip olunan mal ve servetin insanın elinden gidebileceğini hatırlatmaktadır.

Bahçe sahipleri kıssası , dünya malına sarılarak ahireti unutan insan tiplerine örnek olan okunabilecek bir kıssadır. İnsan eğer sahip olduğu dünya nimetlerini , kendisine öğütlenen yol üzerinde kullanmayarak , Şeytanın öğütlediği yol üzerinde kullanmaya kalktığında , bütün hayatı boyunca çalışarak elde ettiği ve hesap gününde lazım olan kazancını yanmış kül olmuş bir biçimde görerek hiç bir faydasını göremeyecektir.

Bahçe sahipleri kıssası , dünya hayatının geçici menfaatine kapılarak ahireti unutan fakat yaptığının hata olduğunu yaşamında anlayarak yanlışından dönenlere de örnek bir kıssadır. Tevbe kapısının açık olduğunu da hatırlatan bu kıssa , başına gelen musibetten ders alarak hatasından dönmenin kişiye olan faydasını da hatırlatmaktadır. 

                                EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.

1 Ağustos 2015 Cumartesi

Felak ve Nas : Akidemizi Belirleyen İki Sure

Kur'anın temel çağrısı , sadece Allah (c.c) yi Rab , İlah ve Melik olarak kabul etmek üzerine kurulmuş bir çağrı olup , gönderilmiş bütün Elçilerin amacı, bu bilgilerin yeniden onlar aracılığı ile yeniden hatırlatılmasıdır.  Muhammmed (a.s) ve Kur'an bu çağrıyı tekrarlayan en son hatırlatıcılar olmasına rağmen , Kur'an hakkındaki yanlış okumalar bu iki sure ile ilgili tekrarlanmış olup, üfürükçülere karşı bir alternatif üfürükçülük suresi olarak tefsirlerimizde yapılan ağırlık yorumlarda bu merkezli bir okumaya tabi tutulmuştur. 

"Muavvizeteyn" yani iki sığınma suresi olarak adlandırılan bu iki sure maalesef bu isme uygun bir okuma yerine büyü ve sihirden korunmak için okunan ve anlamı üzerinde pek düşünülme gereği duyulmayan iki suredir. 

Tefsirlere baktığımızda , surelerin iniş mekanı olarak "Mekke" veya "Medine" olduğu yönünde görüşlere rastlamaktayız. Surelerin uslubunun Mekke de inen surelerin benzeri olması , Mekke de inmiş olması düşüncesini kuvvetlendirmektedir. Medine de indiğini iddia eden düşüncenin, bu surelerin Muhammed (a.s) a sihir yapılması üzerine indiği yönündeki düşünceleri göz önüne alarak iddia etmiş olması düşüncesine katılmadığımızı söylemek isteriz. Muhammed (a.s) büyü yapıldığı iddiaları , karizmatik bir yapıya büründürülmüş olan "Müslim" in sahihi gibi hadis kitaplarında yer almasına rağmen , büyü ile ilgili rivayetler ilk dönem hadisçiler tarafından dahi red edilerek Müslim de yer alan bu rivayetin doğru olmadığı ifade edilmiştir.

Her iki sure "Qul euzu" (De ki sığınırım) diye başlamakta ve devam eden Ayetlerinde sığınmanın kime ve kimden olması gerektiği beyan edilmektedir. Burada ortaya çıkan önemli bir nokta , insanın sığınmaya muhtaç bir fıtrat üzerine yaratılmış olduğu vurgusu olup bu sığınma ihtiyacının yanlış adreslerde giderilme arzusu "Şirk" dediğimiz olguyu ortaya çıkarmıştır. Bir çok Ayette olduğu gibi , bu iki sure içindeki  Ayetler sığınılması gereken doğru adresi göstermektedir.

Mekke toplumunun düşünce ve inanç arka planına baktığımızda adına "Şirk" denilen ve Allah (c.c) nin dışında sığınılacak merciler arandığını görmekteyiz.Mekke toplumundaki bu yanlış adres , Cin s. 6. Ayetinde şu şekilde anlatılarak konumuz olan surelerin çağrısının muhatapları olanların düşünce arka planı göz önüne serilmektedir.

[072.006]  «Gerçekten, bir takım insanlar, cinlerin bir takımına sığınırlardı da onların azgınlıklarını artırırlardı.» 

Surelerde, Kur'anın temel kavramları olan Rab , Melik , İlah  kelimelerinin anlam alanları üzerinde biraz düşündüğümüzde , bu kelimeler ile ifade edilen anlamların Allah (c.c) ye hasredilme sebebi anlaşılacaktır. 

"Rab" kelimesi ; "Bir nesneyi kemal ve olgunluk sınırına ulaşıncaya kadar , aşama aşama tedricen inşa etmek , besleyip büyütmek , yetiştirmek" anlamına gelir.

"Melik" kelimesi ; "İnsanlar arasında emrederek , buyurarak , ve nehyederek , yasaklayarak tasarrufta bulunmak" anlamında olup , özellikle akıl sahiplerinin yönetilmesi ile ilgili olarak kullanılır. 

"İlah" kelimesi ;"Kulluk edilen şey" anlamındadır.

"Alemlerin Rabbi" terkibi şeklinde kullanımın Kur'anın bir çok yerinde tekrar edilmiş olması, yarattığı her şeyin üzerinde besleyip , büyütmesi onların üzerinde belirlenmiş bir ecele kadar hüküm sahibi olması anlamına gelir.  

İnsanların Rabbi , Meliki , İlahı olması demek onlar ile ilgili olan herşeyi sadece onun vaaz yetkisinin olması ve yegane sığınılacak mercinin sadece o olması gerektiği anlamına gelmektedir. 


İnsanlar fıtri olarak , kendilerinden daha üstün bir güç karşısında boyun eğmek itiyadında yaratılmış olan varlıklardır. Allah (c.c) bu üstünlüğün sadece kendisinde olduğunu beyan ederek , kendisinden başkasına yapılan üstün görme şeklindeki tazim'in "Şirk" olduğunu ve cezasının ebedi Cehennem olduğun beyan etmiştir.


Allah (c.c) insanlar üzerinde hükmetmek yetkisine sahip olmak için , onları ve onların dışındaki her şeyi yaratmak gibi bir vasfa sahip olunması gerektiğini bir çok Ayette vurgulayarak , bu vasıflara sahip olanın sadece kendisi olduğu , dolayısı ile kulları üzerinde hüküm sahibi olmak yetksinin sadece kendisinde olması gerektiğini haber vermektedir.


Ancak insanlar Allah (c.c) nin Rabliği ve İlahlığını red ederek , kendileri gibi yaratılmış olanları Rab ve İlah olarak  benimseme yoluna giderek sapmışlar ve bun sapkınlıkları düzeltmek için , bir çok Elçi göndererek gerçek İlah ve Rabbın kendisi olduğunu bizlere bildirmiştir. 

"Karanlığın şerrinden" sığınılması gerekenin kendisi olduğunu Felak suresi içinde beyan eden rabbimiz , "Karanlık" kelimesini Kur'anın bir çok yerinde mecaz anlamda kullanarak , bu karanlıktan kurtulmanın adresini "Nur" olarak ifade ettiği Kur'an olarak göstermiştir. Karanlığı doğru yolu bulamamak , yolda kaybolmak , doğru yoldan sapmak olarak tarif eden Rabbimiz , Aydınlığı yani Nur'u doğru yolu bulmanın bir aracı olarak beyan etmiştir.


Felak s. 4. Ayeti olan " Ve min şerrinneffesati fil ukadi" cümlesini , "Düğümlere üfüren-kadınların şerrinden" şeklinde meallendirildiğini görmekteyiz. Bu şekil bir mealin anlamı tam olarak ifade edemediğini  söyleyebiliriz. Sureleri alternatif bir karşı üfürükçülük olarak okumanın bir yansıması olduğunu düşündüğümüz bu tür çeviriler, anlamı daraltarak verilmek istenen mesajın yansıtılamamasına sebeb olmaktadır. Ayet içinde geçen kelimeleri tahlil ettiğimiz zaman verilmek istenen mesajın daha doğru anlaşılacağını düşünmekteyiz.

"El akdü" kelimesi ; "Bir şeyin uçlarını bir araya toplamak" anlamındadır. "Ukad" kelimesi , "Ukdetün" kelimesinin çoğuludur. Bu kelime Bakara s. 235. ve 237. Ayetlerde "Ukdetünnikahi" (Nikah bağı sözleşmesi) şeklinde geçmektedir . Bu kelimeye "Sözleşme" anlamı vermenin yanlış  olmayacağını düşünüyoruz. "Akide" kelimesi dilimizde inanç kuralları olarak bilinen bir kelimedir.

"Neffasat" kelimesinin türediği "Ennefsü ( S harfi "sin" değil peltek s dir) ; "Tükürmek" anlamındadır , yılanın zehir atması bu kelime ile ifade edilmektedir. 

Bu anlamları toparlayacak olursak "Sözleşmelere tükürenlerin şerrinden" olarak anlamlandırabileceğimiz 4. Ayet'te , Allah (c.c) ile olan iman sözleşmemizi yani akidemizi bozarak bizi "Şirk" bataklığına sürükleyen her şeyin şerrinden , Rabbimiz olan Allah (c.c) ye sığınmak gerektiği hatırlatılmaktadır. 

Bu sığınma onun Muhammed (a.s) ile indirmiş olduğu Kitabın muhteviyatına tabi olmak ile gerçekleşeceği muhakkaktır. Bu sığınmanın, sureleri sağımıza solumuza üfleyerek gerçekleşeceğini düşünmek büyük bir yanılgıdır. Rabbimiz bizlere "De ki" şeklinde bir emir buyurmuş olması bu demenin sadece lafzi bir tekrar ile değil bu lafızlardaki Ayetlerin hayat içinde pratize edilmesi ile anlamını bulur. 

Felak s. 1 - De ki yaran Rabbe sığınırım. 

Peki Rabbimiz neyi yarar ?

[026.063]  Bunun üzerine Musa'ya vahyettik ki: Asanı denize vur. O, hemen yarıldı ve her parçası yüce bir dağ gibi oldu.
[006.095] Taneyi ve çekirdeği yaran şüphesiz Allah'tır; ölüyü çıkarır. İşte Allah budur, nasıl yüz çevirirsiniz?
[006.096]  Karanlığı yarıp sabahı ortaya çıkaran O’dur. Geceyi dinlenmeniz, güneş ve ayı da vakitlerinizi hesaplamak için O yarattı. İşte bütün bunlar, azîz ve alîm (mutlak galip ve her şeyi hakkıyla bilen) Allah’ın takdiridir. 

Denizi , taneyi , çekirdeği , karanlığı yarmak Allah (c.c) den başkasının asla güç yetiremeyeceği şeyler olupböyle bir kudrete ondan başkasının sahip olmayacağı vurgusu yapılarak sığınılması gereken tek merci nin Allah (c.c) olduğu beyan edilmektedir.

Yaran Rabbe nelerden ve kimlerden sığınacağız ? . 

2-  Yarattıklarının şerrinden.

3- Karanlığı çöktüğü zaman gecenin şerrinden. 

Burada "Şer" olarak ifade edilen şey gecenin kendisi değil gece yapılan işlerden ve "Gece" ve "Karanlık" olarak ifade edilen mecazi bir terim olarak insanların yollarını kaybederek küfür ve isyan karanlığına düşmesi olarak anlamak mümkündür. 

4- Sözleşmelere tükürenlerin şerrinden. 

Rabbimiz ile yaptığımız "İman" sözleşmesini bozmaya çalışarak onun yerine "Şirk" i ikame etmeye çalışanların şerrinden.Allah (c.c) ile yaptığımız iman sözleşmeşmesini bozmaya çalışanlar , bizler de  onun yaratmış olduklarına kul olmak ve onlara sığınmak şeklinde bir akide ve inanç yerleştirmeye çalışarak bizleri "Şirk" e davet edenlerdir. Bu davetin özellikle "İslam" kisvesi altındaki kişilerden gelmiş olması bizler için en büyük tehlike olup bu tür kişilerden gelecek olan şirk davetlerine karşı uyanık olmak gerekmektedir.

5- Hased ettiği zaman hasedçinin şerrinden. 

"Hased" kelimesi ; "Bir nimeti onu hak eden kimsenin elinden gitmesini arzulamak , o nimeti kaldırmaya yönelik bir çaba içinde olmak" anlamındadır. 

Hasedçinin hased ettiği nimet nedir ?. 

[002.109]  Ehl-i kitaptan birçokları kendilerine hak tebeyyün ettikten sonra nefislerindeki hasetten dolayı sizi imânınızdan sonra kâfirler haline döndürmeyi temenni etmiştir. İmdi siz Allah'ın emri gelinceye kadar affediniz, serzenişte bulunmayınız. Şüphe yok ki, Allah Teâlâ her şeye kemaliyle kâdirdir.  

İman nimetine nail olmamız nedeni ile bu imanımızı çekemeyerek bizleri kendileri gibi olmamız için ellerinden geleni yapmaya çalışanların bu amaçlarını boşa çıkarmak için iman var gücümüzle sarılmak hasedçinin şerrinden Rabbe sığınmak anlamına gelecektir.  

Nas suresi 1- De ki İnsanların Rabbine sığınırım.

2- İnsanların Melikine. 

3-İnsanların İlahına . 

Sığınılması istenen varlık öyle bir varlıktır ki , kendisi İnsanların Rabbi , Meliki , İlahı olup onun üzerinde hiç bir şekilde güç sahibi yoktur. Bunun dışında olan herhangi bir varlığa veya nesneye yapılacak sığınmanın adı "Şirk" olacaktır. 

4- Vesvese veren Hannas ın şerrinden. 

"Vesvese" kelimesi ; " Gizli ve alçak sesle fısıldayarak akla bozuk ve kötü fikirler getirmek" anlamındadır. 

"Hanese" kelimesi ; "gizlenen , saklanan" anlamındadır. 

5- O (hannas) ki İnsanların suduruna gizlice fısıldar . 

6-  (O hannas) Cin den ve İnsan dan olur. 

De ki , "Cin veya İnsan olup gizlice fısıldayarak , İnsanların aklına şirk ve tuğyan düşüncelerini sokarak onların ayağını Cennet ten kaydırıarak , Cehenneme girmelerini sağlayan şeytanların şerrinden İnsanların Rab , Melik , İlahı olan Allah (c.c) ye sığınırım".   

Sonuç olarak ; Kur'anın temel çağrısı olan "Tevhid" in Felak ve Nas surelerinde , bizlerin şirk bataklığından bu iki surenin muhteviyatını hayata pratize ederek nasıl kurtulabileceğimiz öğretilmektedir. "De ki" diye başlaması, Ayetlerin sadece dil ile tekrarlanması anlamında değil hayat içinde uygulama alanına geçirilmesi neticesinde doğru yolun bulunacağı bilinmesi gerekmektedir. 

Bu sureler maalesef akideyi belirleyen sureler olarak okunmaktan ziyade üfürükçülük gayesi ile okunarak hayata pratize edilmesi hatıra bile gelmeden okunan sureler veya kısa olduğu için alelacele namazlarda okunan sureler olarak hayatımızda pratize edilmiş olması düşündürücüdür. 

Allah (c.c) den başkasını Rab , Melik , İlah olarak tanımanın ve bu tanımayı hayata aktarmanın adının "Şirk" olduğu maalesef biz Müslümanlarda ki en büyük bilgi eksikliğidir. Müslüman kisvesi altında bizleri başka Rab ve İlahlara boyun eğmeyi empoze eden sahtekarlar maalesef içimizde dolaşmakta olup bunların sahtekarlıklarının ortaya çıkması sadece Kur'anın rehber olduğu bir belirleyici ile mümkün olacaktır.


                                   EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.