Allahın Dilemesi Dilediğini Saptırması ve Hidayete Erdirmesi Ayetlerini Okuma Klavuzu

Kader konulu tartışmalar, Müslümanlar arasında en fazla görüş ayrılıklarına sebeb olması açısından gündemdeki yerine her zaman korumaktadır. Bu tartışmaların ne zaman başladığının tesbitinin yapılması, konuyu anlamakta önemli rol oynayacaktır. Temelinde yatan düşünceyi bilmeden kader konusunda doğru bir anlayış ortaya koymak mümkün değildir. 

Bu tartışmaların temelinde , öncesi çok eskiye dayanan "Ümeyye oğulları" ve "Haşim oğulları" kavgası yatmaktadır. Osman ve Ali (r.a) ların hilafetleri döneminde bu iki aile arasında iyice su yüzüne çıkan iktidar kavgası, Muaviye nin mensup olduğu "Ümeyye oğulları"nın iktidar olması ile farklı bir boyut kazanmıştır.

Muaviye nin iktidara meşru yollardan gelmemiş olması , onun  meşru olmayan iktidarını, meşrulaştırma gibi bir çabanın içine girmesini mecbur bırakmıştır. "Kader" kavramı arkasına sığınılarak , Muaviye iktidarını Allah (c.c) nin ezelde yazdığı bir yazgı olduğu ve bu yazgıya karşı çıkmanın Allaha karşı çıkmak olduğu etrafında düşünceler geliştirilmiştir. Geliştirilen bu düşüncenin temel düşüncesi , kul olarak bizlerin ezelde yazılmış bir senaryo gereği başımıza gelenlere sabretmek ve kabullenmek yatmaktadır. 

Bu düşüncenin hadis yolu ile destek sağlanma çabası içine girilmiş olması , henüz hadis tedvin çalışmalarının başlamamış olmasının verdiği avantaj Emevilerin ekmeğine yağ sürmüştür. Hadis tenkidi metodunun "Sened tenkidi" metodu ile yapılmasının en büyük sebebi, bu tür hadislerin metin yönünden tenkide tabi tutulmaması yönünde olan düşünceden kaynaklanmaktadır. Şayet hadisler "Metin tenkidi" metodu ile sağlamaya tabi tutulsaydı iktidara karşı çıkılmaması yönündeki hadislerin tümünün uydurma olduğu meydana çıkardı. 

Hadisin kendisi ile değil de, nakleden ile uğraşarak hadislerin sahihlenmesi yoluna gidilmesi ve nakledenlerin "Cerh ve Tadil" metodu ile sağlamlıklarının araştırılması, kişisel düşüncelerin ön planda olmasını gerektirdiği için hadis tedvincilerinin bir hadisin sahih olması için kendi düşüncelerine uygun ravi olması şartı aramaları onları düşüncelerine uygun sened zincirleri bile uydurmaktan geri bırakmamıştır. Hadisin Kur'an karşısında belirleyici bir role büründürülmesi, Emevilerin iktidarının Hadisler yolu ile Muhammed (a.s) tarafından meşru!!! hale getirilmesini sağlamıştır. 

Bu arka plan dahilinde, Hadislerin Kur'an ile olan uyuşmazlığının giderilmesi için, Kur'an Ayetleri nin rivayetlere uygun hale getirilmesi süreci başlamıştır. Bu sürecin başarılması için , Hadisin belirleyiciliğinin alt yapısının, Kur'an Ayetlerine onaylatma ameliyesi gerekmektey di ve gerekli Ayetler bulunarak!! Hadislerin vahiy olduğu teorik ismi ile "Gayri Metluv Vahiy" düşüncesi İmanın şartı ! gibi İslam düşüncesinin baş köşesine oturtulmuştur. 

Emevi saltanatını destekleyen kader konusu etrafındaki hadisler, artık karizmatik bir yapıya büründürülmüş ve dokunulmazlık gibi bir zırha büründürülmüş olan hadis külliyatı içinde yerini bulmuş , bırakın eleştirmeyi kimsenin gıkını bile çıkarmasına müsade edilmemiştir. Bu süreç yüzyıllardır bu şekilde sürmekte ve hala "Buhari veya Müslim Hadisi" denildiğinde akan sular durmakta ve Kur'anın bu Hadisler karşısında sesinin çıkmasına müsade edilmektedir. 

Bu süreç içinde, kader konulu Ayetlerin Hadisler ile uyum sağlama çalışmalarına girilerek "Dilemek" kelimesi etrafında oluşturulan düşünceler de kulun sanki bir kukla olduğu düşüncesi zannı oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu güne kadar gelen zaman içinde Kur'an Ayetleri içinde geçen "Allahın dilemesi" veya "Allahın dilediğini hidayete erdirmesi ve saptırması" ile ilgili Ayetler bu konuda kulun herhangi bir dahli olmadığı düşüncesi çerçevesinde anlaşılarak bazı kimselerin kafalarında maalesef yanlış bilgilerin oluşması sağlanmıştır. Bu uzun girişten sonra ilgili Ayetlerin, nasıl okumaya bir tabi tutularak doğru anlaşılabileceği konusundaki düşüncelerimizi paylaşmaya geçebiliriz. 

Kur'an da bir çok Ayet içinde, "Allah dilediğini rahmetine sokar" , "Allah dilediğini bağışlar ,dilediğine azap eder" , "Allah dilediğini saptırır dilediğini hidayete erdidir" " Allah dilerse hepinizi tek ümmet yapardı" gibi ifadeleri okumaktayız.

Öncelikle bu Ayetlerin anlamlarının "Dilediğine" şeklinde olmayıp " Dileyene" şeklinde olması yönünde görüş beyan edenlerin "Kaş yapayım derken göz çıkarmak" deyimine uygun bir düşünce içinde olduklarını belirtmek isteriz. Kelimelerin anlamları cümle içinde anlamını bulup , sadece bir kelime üzerinde anlam vermeye kalktığımızda belki bir Ayete oturan kelimenin diğer Ayette oturmadığı görülecektir . 

"Allah dileYEni saptırır veya dileYEni hidayete erdidir" düşüncesi yanlış bir düşünce değildir. Yanlış olan taraf, Ayet meallerinin bu yönde çevrilmesidir. Çünkü Ayetler bu şekil bir çeviriye müsaade etmemektedir. Kur'an bütünlüğü içersinde bu Ayetlerin anlaşılması gerekli olup metin üzerinde yapılan anlam oynatmaları daha farklı sonuçlar doğuracaktır. 

Bilinmesi gereken önemli bir nokta şu dur ; Hiç bir kimsenin doğuştan Cennet veya Cehennem ehli olacağı belirlenmemiştir. Şayet böyle bir belirleme yapılmış olsa idi Cehennem ehlinin , "Ey Rabbim beni neden Cennet ehli yazmadın?" diyerek, yapılan haşa bu adaletsizliği sorgulama hakkı doğardı. Allah (c.c) pek çok Ayetinde kullarına zulmedici olmadığını beyan etmiş olması bizim düşüncemizde bir yanlış olduğunu göstermektedir.

Allah (c.c) pek çok Ayetinde , kullarına iki yol gösterdiğini (91.8/76.3/87.3) haber vererek , hangi yolu seçmeleri konusunda onları serbest bırakmıştır. Şayet serbest bırakmayıp onların iradelerine ipotek koymak sureti ile onları yönlendirmiş olsaydı , Cennet veya Cehennemin yaratılmasının gereği olmaz, ve buraya konulanlar haksız yere konulmuş olurdu. Kur'anın bir çok Ayetin de ,  Cennet ve Cehennemi hak etme yolunun "Kendi elleri ile işledikleri" ile olduğu ve bir çok Ayette "Hiç bir şekilde haksızlık yapılmayacağı" beyan edilerek yanlış anlamalara fırsat verilmemiştir. 

Bu konu çerçevesinde, Allah (c.c) nin kullarının ne yapacaklarını önceden bilip bilmediği tartışmaları gündeme gelmiş ve bir kısım insanlar yanlış kader inancının önüne geçmek için "Allah kulunun imtihanı ile ilgili olarak ne yapacağını bilmez" şeklinde bir düşünce etrafında toplanmışlardır. Bu düşüncenin "Kaş yapayım derken göz çıkarmak" deyimine uygun bir düşünce olduğunu baştan söyleyerek gerekçemizi belirtelim. 

Bu düşünce, Allah (c.c) ye eksiklik izafe etmek yanlışını beraberinde getirmekte ve Allah (c.c) nin bilmesi ile yazması birbirine karıştırılarak yanlış kader inancının önüne geçilmek istenmekte fakat bu söylem başka bir yanlışı beraberinde getirmektedir. Allah (c.c) bilgisinin sınırı olmaması bizim kul olarak, onun bizim her şeyimiz hakkında bilgi sahibi olmasını sorgulamak hakkını vermez. Biz kul olarak sadece bize verilen bilgiler dahilinde bu konular hakkında fikir yürütme hakkına sahip olabiliriz. Kur'an bu konuda bizlere gerekli bilgiyi vermekte ve Allah (c.c) nin bilMEmek gibi bir eksikliğe sahip olmadığını  beyan etmektedir.

"Allahın dilemesi" demek haşa onun keyfi bir davranış sergileyebileciği gibi bir düşünceye sahip olunmasını asla gerektirmez. Kullarına emrettiği "Adalet" ilkesini önce kendisi üzerine zorunlu kılan Rabbimiz bu konuda en ufak bir adaletsizlik yapmayacağını bildirmektedir. Onun dilemesi , öncelikle kulun serbest iradesi ile yaptıklarının karşılığını vermek demek olup , kul eğer sapmak şeklinde bir irade beyanında bulunur ise  ona sapma yolunu , kul eğer doğru yolda gitmek şeklinde bir irade beyanında bulunur ise ona da doğru yolu kolaylaştırır. Yani Allahın dilemesi , kulun gösterdiği irade doğrultusunda onun yolunu açmak şeklinde kendisini gösterir. 

Allah (c.c) bu konuda kendisi için bir yasa tayin etmiş olup bu yasa Rad s. 11. Ayetinde şöyle beyan edilmektedir. Değişim isteğinin kulları tarafından gelmedikçe kendisinin böyle bir değiştirme yapmayacağı bu Ayet içinde beyan edilmektedir. 

 [013.011] Her insan için önünden ve arkasından takip edenler vardır. Allah'ın emrinden dolayı onu gözetirler. ALLAH BİR KAVME VERDİĞİNİ O KAVİM KENDİSİNİ BOZUP DEĞİŞTİRMEDİKÇE DEĞİŞTİRMEZ. Allah bir kavme de kötülük murad etti mi, artık onun geri çevrilmesine de imkan yoktur. Onlar için Allah'dan başka bir veli de bulunmaz.

"Allah dileseydi sizi tek bir ümmet yapardı" gibi Ayetler de kullarına verilen irade hürriyeti açık bir şekilde görülmekte , ve bu tür Ayetlerde Allah (c.c) nin hiç bir kulunun iradesine ipotek koyarak doğru yola getirmek bir zorlama içinde olmayacağı haberi verilmektedir.Bu tür Ayetlerin , hiç bir şekilde keyfi hareket etmek gibi bir anlam taşımadığını ifade etmek isteriz. Bu Ayetlerden anlaşılması gereken şeyin Allah (c.c) nin böyle bir işleme gücü yettiği halde yapmayacağının bu tür beyan edilmesidir.

"Kader" kavramı Kur'anın hiç bir yerinde Emevilerin gayreti ile oluşturulan anlamda kullanılmamıştır. Bu kavram Kur'an da "Allah (c.c) nin yaratmış olduklarının üzerine koymuş olduğu ölçü" anlamında olup , dilimizde kullandığımız "Kadar" kelimesi ölçü ve miktar anlamı taşıması açısından bu kavramı anlatmaktadır. 

Yaratılan hiç bir şeyin başı boş bırakılmadığını , bir yasa ya bağlı olduğunu ifade eden bu kavramı İnsan açısından değerlendirdiğimizde , hayat içinde yaptığı her şeyin belli bir sonucu ve yasası olduğunu, yaptığı fiilerin sonucunun bir yasa gereği bir sonucu olduğunu bu kavram ile anlamaktayız. 

"Ketebe" fiili ile ifade bu yasaların yazılmış olması , Emevilerin elinde "Alın yazısı" na dönüşmüş ve kelime yerinden oynatılarak İsrailoğulların Kitaba uyguladıkları muameleye eşdeğer bir işleme tabi tutulmuştur. Allah (c.c) nın yazması demek , alın yazısı şeklinde bir yazma demek olmayıp , her şeyin bir kural dahilinde meydana geldiğinin bilgisi olarak bilinmesi Kur'an mantığına daha uygundur.  

Sonuç olarak; Ümeyye ve Haşim oğulları sülalesinin yüz yıllardır devam eden kavgaları , Muhammed (a.s) sonrası iktidar kavgası olarak devam etmiş , Ümeyye oğullarından olan Muaviye nin, iktidarı Ali (r.a) dan gaspederek meşru olmayan bir yol ile başa geçmesi sürecinde bu meşruiyeti dini bir temele oturtma çalışmaları başlamıştır. Kader kavramı bu meşruiyet arama çabaları dahilinde ters çevrilmiş bir kavram olarak karşımızda durmaktadır. Allahın dilemesi ile ilgili Ayetler bu yanlış inanç neticesinde yanlış anlaşılmış , haşa Allah (c.c) nin keyfi bir uygulama yaptığı düşüncesi bazı kimseler tarafından düşünülmeye başlanmıştır. Bu yanlış düşünceler bir kısım insanı tamamen isyan sürüklemiş ve Allah hakkında yanlış zanlar oluşmasına sebeb olmuştur. "Kader" kavramı her şeyin bir yasaya tabi olarak meydana geldiğini ifade eden bir kavram olarak Kur'an da yerini almışken Allah (c.c) nin kullarının fiilleri ile vereceği karşılığın keyfilik arz edeceği nasıl düşünülebilir?. Kur'an okurken "Allahın dilemesi" ile hangi Ayet gelirse geldin haşa keyfilik arz etmesi açısından değil , kulların serbest iradeleri ile yaptıklarının adil bir bir biçimde verileceğinin bilgisi olarak okunmalıdır.

                             EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.