Hanif Olmak Ne Demektir?ya da Ne Demek Değildir?

Kur'anı kerimdeki "hanif" kavramının son yıllardaki "kur'ana dönüş"hareketiyle daha fazla gündeme geldiğini görmekteyiz. Ancak bu gündeme geliş hanifliğin  kur'an perpektifinden çıkartılarak bazı heva merkezli oluşumlara kalkan edilmek şeklinde olması  acı bir gerçektir. Acaba "hanif" olmak demek kitabın birkiımına inanıp bir kısmına inanmamak  veya resullerin arasını ayrmak şeklinde tezahur eden bir anlıyışamı sahip olmak demektir . Yoksa Allah cc nin ademi yaratması ile başlayıp son insana kadar devam edecek  olan  yaratılıştan gelen ,rab olarak Allahı bilmenin adımıdır?  Bu konuyu bizlere yine en doğru şekilde kur'an ayetleri öğretmektedir.   

7.172 Kıyamet gününde, biz bundan habersizdik demeyesiniz diye Rabbin Âdem oğullarından, onların bellerinden zürriyetlerini çıkardı, onları kendilerine şahit tuttu ve dedi ki: Ben sizin Rabbiniz değil miyim? (Onlar da), Evet (buna) şâhit olduk, dediler.
 7.173 Yahut «Daha önce babalarımız Allah'a ortak koştu, biz de onlardan sonra gelen bir nesildik (onların izinden gittik). Bâtıl işleyenlerin yüzünden bizi helâk edecek misin?» dememeniz için (böyle yaptık. 

Bu ayetlerde Rabbimizin bütün insanlardan kendisini rab olarak bileceğimize dair bir söz aldığından ve bu sözün bizler tarafından doğrulandığından bahsetmektedir.İstisnasız olarak bütün insanlar Allahı rab olarak bilme itiyadında yaratılmışlardır ve ahirette kendisine bir resul veya kitap ulaşmasa bile kişinin rabbi olarak Allah cc yi kabul edip etmediği sorulacaktır. Gelen resul ve kitaplar bu altyapıda olan insanın , Allahın rableri ve ilahları olduğunu unutarak sahte rab ve ilahlara kul olmamalarını, gerçek ilah ve rabbin Allah cc olduğunu bildirmek amaçlıdır. Çünkü Allah cc fıtratında olmayan bir özelliği kullarından istemez."Hanif kavramı olarak kur'anda 10 yerde "hunefa" olarak 2 yerde geçen bu kavramın ayet mealleri şöyledir.  

2.135 Bir de: «yahudi veya hıristiyan olunuz ki, hidayet bulasınız.» dediler. Sen onlara de ki: «Hayır! Hanif olarak hakka tapan İbrahim'in dinine (uyarız) ki, o hiçbir zaman müşriklerden olmadı.  
3.67 Şüphe yok ki İbrahim ne Yahudi idi, ne de Nasranî idi. Fakat o Hanîf idi, müslim idi; müşriklerden de olmamıştı.  
3.95 De ki: Allah doğru buyurmuştur. O halde Hanif olarak İbrahim'in dinine uyun. O, müşriklerden değildi.  
4.125 Ve din itibariyle daha güzel kimdir o kimseden ki, muhsin olduğu halde yüzünü Allah Teâlâ'ya teslim etmiş, ve Hanîf olarak İbrahim'in milletine tâbi olmuştur. Allah Teâlâ da İbrahim'i bir dost edinmiştir.  
6.79Ben hanîf olarak, yüzümü gökleri ve yeri yoktan yaratan Allah'a çevirdim ve ben müşriklerden değilim. 
6.161 De ki: Şüphesiz Rabbım, beni dosdoğru yola iletti. Hanif olan İbrahim'in dinine. Ve o, müşriklerden olmadı.   
10.105 Ve: «Bir  hanif  olarak yüzünü dine doğru yönelt ve sakın müşriklerden olma.»   
16.120] Muhakkak ki İbrahim; başlı başına bir ümmetti. Allah'a itaat ederdi ve bir Hanif idi. Hiç bir zaman müşriklerden olmamıştır.   
16.123 Sonra sana vahyettik: «Hanif (muvahhid) olan İbrahim'in dinine uy. O müşriklerden değildi.»   
30.30 Öyleyse sen, yüzünü Hanif olarak dine, Allah'ın fıtratına çevir ki O, insanları bunun üzerine yaratmıştır. Allah'ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur. Ama insanların çoğu bilmezler.   
22.031 Allah'ı birleyen (Hanif) ler olarak, O'na (hiç bir) ortak koşmaksızın. Kim Allah'a ortak koşarsa, sanki o gökten düşmüş de onu bir kuş kapıvermiş veya rüzgar onu ıssız bir yere sürükleyip atmış gibidir.  
98.5 Oysa onlar, dini yalnızca O'na halis kılan hanifler (Allah'ı birleyetyenler) olarak sadece Allah'a kulluk etmek, namazı dosdoğru kılmak ve zekâtı vermekten başkasıyla emrolunmadılar. İşte en doğru (dimdik ve sapasağlam olan) din budur 
 
 
   Ayet meallerindende anlaşılacağı üzere "haniflik" kavramı ibrahim as la beraber zikredilmektedir. Bunun sebebide kur'anın nazil olduğu ortamda muhatap kitle olarak bulunan müşrik arapların, hıristiyanların, yahudilerin kendilerini ibrahim as a uyduklarını beyan etmeleridir. Kur'an bunu böyle olmadığını söyleyerek ibrahim as ın gerçek muvahhid bir kişi olduğunu ve kendilerini ibrahim as a nisbet eden müşrik,yahudi ve hırıitiyanların hiçbirinin ibrahim as ile bir ilgileri bulunmadığını beyan etmektedir.
Müşrik arapların, yahudi ve hıristiyanların nasıl bir inanç üzerinde olduklarını kur'an diğer ayetlerde bizlere bildirmektedir. Kur'an bu gurupları   "sizler madem kendinizi ibrahim as a nisbet ediyorsunuz öyleyse ibrahim as sizler gibi şirk üzere değil fıtratından gelen bir özellik olan " hanif "    idi "diyerek onları  gerçek dine davet etmektedir. enam suresi 74. ayetinden başlayarak ibrahim as fıtratında olan bu özelliği nasıl kullandığını kur'an bize haber vermektedir.  

74- Hani İbrahim, babası Azer'e (şöyle) demişti: "Sen putları ilahlar mı ediniyorsun? Doğrusu, ben seni ve kavmini apaçık bir sapıklık içinde görüyorum."
75- Böylece İbrahim'e, -kesin bilgiyle inananlardan olması için- göklerin ve yerin melekûtunu gösteriyorduk.
76- Gece, üstünü örtüp bürüyünce bir yıldız görmüş ve demişti ki: "Bu benim Rabbimdir." Fakat (yıldız) kayboluverince: "Ben kaybolup-gidenleri sevmem" demişti.
77- Ardından Ay'ı, (etrafa aydınlık saçarak) doğar görünce: "Bu benim Rabbim" demiş, fakat o da kayboluverince: "Andolsun" demişti, "Eğer Rabbim beni doğru yola erdirmezse gerçekten sapmışlar topluluğundan olurum."
78- Sonra Güneş’i (etrafa ışıklar saçarak) doğar görünce: "İşte bu benim Rabbim, bu en büyük" demişti. Ama o da kayboluverince, kavmine demişti ki: "Ey kavmim, doğrusu ben sizin şirk koşmakta olduklarınızdan uzağım."
79- "Gerçek şu ki, ben bir muvahhid olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratana çevirdim. Ve ben müşriklerden değilim."
80- Kavmi onunla çekişip-tartışmaya girdi. Dedi ki: "O beni doğru yola erdirmişken, siz benimle Allah konusunda çekişip-tartışmaya mı girişiyorsunuz? Sizin O'na şirk koştuklarınızdan ben korkmuyorum, ancak Allah'ın benim hakkımda bir şey dilemesi başka. Rabbim, ilim bakımından herşeyi kuşatmıştır. Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz?"
81- "Hem siz, O’nun haklarında hiçbir delil indirmediği şeyleri Allah’a ortak koşmaktan korkmazken, ben nasıl sizin şirk koştuklarınızdan korkarım? Şu halde 'güvenlik içinde olmak bakımından' iki taraftan hangisi daha hak sahibidir? Eğer bilebilirseniz."
82- İman edenler ve imanlarını zulümle karıştırmayanlar, işte güvenlik onlar içindir ve onlar hidayete ermişlerdir.
83- Bu, İbrahim'e, kavmine karşı verdiğimiz delilimizdir. Biz, dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Şüphesiz senin Rabbin, hüküm ve hikmet sahibidir, bilendir. 

 Bu ayetlerde ibrahim as şirk üzere olan kavmine aklını kullanarak taptıkları şeylerin "rab" olamayacaklarını deneme yanılma yöntemiyle göstermek istemiştir. Yani insanın fıtratında olan Allahı rab olarak bilme itiyadının ortaya çıkması için bir yol çizmiştir.
"Haniflik" sadece  fıtratından gelen bir özellik olarak sadece Allahı rab olarak bilmek ve o kadarı ile yetinmek değildir. Allahı gerçek rab ve ilah olarak bilmenin getirmiş olduğu bazı yükümlülükler vardır. Bunu Allah cc  kur'anda "din" kavramı altında bizlere bildirerek bize beğendiği  ve seçtiği dinin adının "islam"  kimliğimizinde " müslüman olduğunu bildirmiştir. 

5.003 Leş, kan, domuz eti, Allah'tan başkası adına kesilenler, -canları çıkmadan önce kesmemişseniz, boğulmuş, bir yerine vurularak öldürülmüş, düşüp yuvarlanmış, başka bir hayvan tarafından süsülmüş, yırtıcı hayvan tarafından yenmiş olanları- dikili taşlar üzerine boğazlananlar ile fal oklarıyla kısmet aramanız size haram kılındı; bunlar fasıklıktır. Bugün, inkar edenler sizi dininizden etmekten umutlarını kesmişlerdir, onlardan korkmayın, Benden korkun. Bugün, size dininizi bütünledim, üzerinize olan nimetimi tamamladım, din olarak sizin için İslam'ı beğendim. Açlıktan darda kalan, günaha kaymaksızın yiyebilir. Dorusu allah bağışlayandır, merhametli olandır.  

41.033 Allah'a çağıran, salih amelde bulunan ve: «Gerçekten ben müslümanlardanım» diyenden daha güzel sözlü kimdir?    

Gördüğümüz gibi "haniflik" fıtratında yaratılan insan için seçilen dinin adı "islam" ve kimliği " müslüman" dır. Ancak bize seçilen dinin islam, beğenilen kimliğin müslüman olmasına rağmen bugün "biz hanifiz" diye ortaya çıkarak sadece bu kavramı islamın ve müslümanlığın şiarlarını, ritüel ve sembollerini red etmeye bir kalkan olarak kullanmaya kalkan bazı sesler duymaktayız. Öncelikle bu düşüncenin temelinin samimi kişiler tarafından ortaya atıldığını söyleyemeyiz. Ancak bazı samimi kişilerin bu düşünceyi  kur'an açısından pek değerlendirmeden kabul ettiklerinide üzülerek görmekteyiz. Haricilerin "hüküm Allahındır" sözlerine karşılık olarak hz alinin "doğru bir söz fakat bununla batıl murad ediliyor" sözü gibi " biz hanifiz" sözüde doğru bir söz fakat içi boşaltılmış bir söz olarak karşımıza çıkmaktadır.  

Haniflik iddiası bazı kaçamak düşüncelere payanda yapılacak kadar basit bir kavram değildir. Hanif fıtratında yaratılan insanın Allaha olan  teslimiyetinin, onu gerçek rab ve ilah olarak kabul ettiğinin göstergeleri yani bir dışa vurumu olan bazı şiar, ritüel ve sembolleri güya tevhid adına redetmek haniflik değil ancak ceneflik( 2-182, 5-3) olabilir. Hanif olmak demek kişiyi müslüman yapan emirlerden kaçmak şeklinde anlaşılmamalıdır. Hanif olma demek kitabın bir kısmına inanıp bir kısmını inkar etmek şeklinde anlaşılmamalıdır.  

Özellikle ibrahim as ıöncelleyip muhammed ası geri plana atma şeklinde tezahurlerine şahid olduğumuz bu düşünce kur'anın gelen resuller arasında hiçbir ayrım yapılmadığı bütün resullerin aynı dini tebliğ için  gönderildikleri düşünülerek  ," resullerin bir kısmına inanıp bir kısımını inkar etme" şeklinde bir ihtara maruz kalanların kimler olduğu kur'andan öğrenilecek olursa bu kavramı iğdiş ederek islamın özellikle müslümanları birleştirici rol oynayan bu şiar ,ritüel ve sembollerin hayattan çıkarılmalarının ,kimlerin işine yarayacağını hesab edersekbu kavram altında  kimlerin oyuncağı olunduğu ortaya çıkacaktır. 

RABBİMİZ BİZLERİ HANİF FITRATI ALTINDAKİ YARATILMIŞLIĞIMIZI BOZMADAN BİZLER İÇİN SEÇTİĞİ VE BEĞENDİĞİ "İSLAM" VE "MÜSLÜMAN" KİMLİĞİ ALTINDA CANIMIZI ALSIN . AMİN   EN DOĞRUSUNU ALLAH CC BİLİR.