Kur'an'ın, muhatabına vermek istediği mesajı iletme yollarından birisi de, kıssa yollu anlatım yöntemidir. Kur'an içinde geçen çeşitli kıssalar içinde anlatılan olaylar, muhatabına bazı mesajlar vermeyi amaçlamaktadır. Okuyucu, şayet bu olay ile nasıl bir mesaj verildiğini öğrenmeyi amaçlamak yerine, kıssa içinde geçen bazı aktör veya objelere takılı kalacak olursa, verilmek istenilen mesaj anlaşılamayacak, kıssa buharlaşacaktır. Süleyman (a.s) kıssası içinde geçen Hüdhüd ile olan konuşma ile ilgili yapılan bazı yorumları bu söylediklerimize örnek olarak göstermek mümkündür.
Bu konuda yapılan bazı yorumlara bakıldığında, Hüdhüd'ün kuş değil, bir insan olduğu şeklinde olup, onun insan olduğu şeklinde varılan bir sonuçla, kıssadan hasıl olması gereken payın çıkarıldığı zannı bazı kimselerde hakim olmaktadır. Halbuki böyle bir haberin bir insan tarafından da getirilebileceğini, ama bu haberi bir kuşun getirdiğinden neden bahsedilme ihtiyacı duyulduğu üzerinde bir tefekkür çalışması yapılabilseydi, kıssa daha doğru anlaşılmış olabilirdi.
Neml suresindeki Süleyman (a.s) kıssası içinde geçen Hüdhüd ile yapılan konuşma, verilmek istenilen mesaja değil, Hüdhüd'ün kimliği, yani kuş mu yoksa bir insan mı olduğu noktasında yoğunlaşmış olmasından ötürü kanaatimizce bu olay üzerinden verilmek istenilen mesaj anlaşılamamıştır.
Bazı yazılarımızda özellikle vurgulamaya çalıştığımız, Kur'an'ın ilk muhataplarına olan mesajının anlaşılması, bizim bu kitabı daha kolay anlamamızı sağlayacağına dair olan hatırlatmayı tekrar yaparak, Süleyman (a.s) ile Hüdhüd arasında geçen konuşmanın, önce ilk muhataplara olan mesajı, sonra ise bizlere ne gibi mesajları olabileceğine dair düşüncelerimizi paylaşmaya çalışacağız.
Bilindiği üzere Kur'an, yaklaşık 1500 sene önce Mekke ve Medine şehirlerinde yaşayan bir topluma inmiştir. Bu kitabın ayetlerinin büyük çoğunluğu ise, bu iki şehirde yaşayan inanan ve inanmayan insanların bazı söz ve eylemleri üzerine inmiştir. Yani Kur'an ayetlerinin büyük çoğunluğunun inişinde arka plan sebebi bulunmaktadır. Süleyman (a.s) kıssasında geçen Hüdhüd ile olan konuşmasını konu alan ayetleri, bu durumu dikkate alarak okumaya çalışmak, bizleri daha sağlıklı sonuçlara götüreceğini düşünmekteyiz.
Mekke müşrikleri tarafından Muhammed (a.s) ın elçiliğine getirilen itirazları hatırlayacak olursak, neden onun gibi birisinin elçiliğe seçilmiş olduğu, onun bir beşer olduğu, veya neden yanında bir melek bulunmadığıdır.
[043.031] Ve dediler ki: «Bu Kur'an, iki şehirden birinin büyük bir adamına
indirilmeli değil miydi?»
[038.008] (Müşrikler) "Biz bu kadar eşraf dururken, kitap gönderilecek bir o mu kalmış!" (dediler) Hayır, hayır! Onlar Benim buyruklarım hakkında tam bir şüphe içindedirler,
doğrusu onlar azabımı henüz tatmadılar.
[011.012] Belki de sen (müşriklerin:) «Ona (gökten) bir hazine indirilseydi
veya onunla beraber bir melek gelseydi!» demelerinden ötürü sana vahyolunan
âyetlerin bir kısmını (duyurmayı) terk edeceksin ve bu yüzden ruhun
daralacaktır. (İyi bil ki) sen ancak bir uyarıcısın. Allah ise her şeye
vekîldir.
[025.007] Ve dediler ki: Bu peygambere ne oluyor ki; yemek yiyor,
sokaklarda geziyor? Onun beraberinde bulunup uyaran bir melek indirilmeli değil
miydi?
[017.093] «Yahut da altından bir evin olmalı, ya da göğe çıkmalısın. Bize,
okuyacağımız bir kitap indirmediğin sürece (göğe) çıktığına da asla inanmayız.»
De ki: Rabbimi tenzih ederim. Ben, sadece beşer bir elçiyim.
Bu ve benzeri ayetler bizlere, asıl öne çıkması ve dikkate alınması gereken Muhammed (a.s) a inen vahyin dikkate alınmayarak, onun kişiliğinin öne çıkarıldığını, ve bir takım sudan bahaneler ile vahyin ret edildiğini göstermektedir. Mekke'li müşriklerin Muhammed (a.s) ın elçiliği konusundaki bu tür çekincelerini dikkate alarak okuyacağımız Süleyman (a.s) ve Hüdhüd arasında geçen konuşmanın, ilk muhataplar açısından içerdiği mesajı şöyle okuyabiliriz.
Kanaatimizce Hüdhüd isminin kıssa içinde bir insan olarak değil, kuş olarak geçmiş olması, Mekke müşriklerinin elçinin kim veya ne olduğuna değil, onun getirdiği mesaja yoğunlaşmaları gerektiğini hatırlatmaktadır. Kur'an okuyucusu da aynı şekilde bu kıssayı okurken, "Kuş nasıl konuşabilir, Süleyman (a.s) verdiği haber ile ilgili bilgileri bir kuş nasıl bilebilir?" gibi soruları bir kenara bırakarak, kıssada geçen sözleri kimin söylediğine değil, neden söylendiğine dikkatlerini yoğunlaştırmalıdır.
[027.020] (Süleyman) kuşları gözden geçirdi ve şöyle dedi: Hüdhüd'ü niçin
göremiyorum? Yoksa kayıplara mı karıştı?
[027.021] Ya bana (mazeretini gösteren) apaçık bir delil getirecek ya da
onun canını iyice yakacağım yahut onu boğazlayacağım!
[027.022] Çok geçmeden (Hüdhüd) gelip: Ben, dedi, senin bilmediğin bir şeyi
öğrendim. Sebe'den sana çok doğru (ve önemli) bir haber getirdim.
[027.023] Gerçekten, onlara (Sebe'lilere) hükümdarlık eden, kendisine her
şey verilmiş ve büyük bir tahtı olan bir kadınla karşılaştım.
[027.024] Onun ve kavminin, Allah'ı bırakıp güneşe secde ettiklerini
gördüm. Şeytan, kendilerine yaptıklarını süslü göstermiş de onları doğru yoldan
alıkoymuş. Bunun için doğru yolu bulamıyorlar.
[027.025] Allah'a secde etmemeleri için (böyle yapmış). O Allah'a ki,
göklerdeki ve yerdeki her gizliyi (meydana) çıkarır ve neyi gizlediğinizi ve
neyi de âşikâre yaptığınızı bilir.
[027.026] Halbuki o en geniş hükümranlığın ve o en büyük arşın Rabbi olan
Allah’tan başka ilah yoktur.
[027.027] (Süleyman:) «Durup bekleyeceğiz, doğruyu mu söyledin, yoksa
yalancılardan mı oldun?» dedi.
[027.028] «Bu mektubumla git, onu kendilerine bırak, sonra onlardan (biraz)
uzaklaş, böylelikle bir bakıver, neye başvuracaklar?»
[027.029] Kadın dedi ki: «Ey ileri gelenler bana çok önemli ve saygıdeğer
bir mektup bırakıldı.
[027.030] Gerçekten o; Süleyman'dandır ve gerçekten o; Rahman, Rahim olan
Allah'ın adıyladır.
[027.031] «Bana baş kaldırmayın, teslimiyet gösterip bana gelin, diye
(yazmaktadır)».
Bu ayetleri bütüncül olarak okuduğumuzda, anlatımda öne çıkması gereken tarafın Hüdhüd isminin kuş olup olmadığı meselesi değil, onun Sebe hükümdarına elçi olarak gönderilmiş olmasıdır. Hüdhüd ile ilgili ayetleri, onun kuş olup olmadığı üzerinden değil, elçi olarak gönderilmek ile ilgisini kurarak okuduğumuz zaman şöyle bir durum karşımıza çıkmaktadır.
Daha önce verdiğimiz ayet meallerine dikkat edecek olursak, Mekke'li müşriklerin Muhammed (a.s) ın elçiliği konusunda onun kişiliğini öne çıkarmak sureti ile, bir takım itirazlarda bulunduğunu görmekteyiz. Süleyman (a.s) ile Hüdhüd arasında geçen konuşmanın anlatıldığı ayetlerde ana mesaj, elçilerin kimliklerine değil, onlar tarafından gelen mesajın içeriğine dikkatlerin çevrilmesi gerektiğidir. Şöyle ki:
Süleyman (a.s) Hüdhüd'e, haber getirdiği Sebe ülkesinin Hükümdarına bir mesaj götürmesini emreder, Hüdhüd bu mesajı Sebe hükümdarına götürür, ve gelen mesaja Sebe hükümdarının tepkisi dikkat çekicidir. Hüdhüd ile ilgili ayetlerin asıl mesajı da işte buradadır.
Sebe hükümdarı kendisine gelen mesajın kimin tarafından bırakıldığı tarafına hiç takılmadan, direk mesajı okumuş MESAJI KİMİN GETİRDİĞİNE DEĞİL, KİMİN GÖNDERDİĞİNE BAKMIŞTIR. Neml s. 30. ayetindeki sözleri, onun bu durumunu işaret etmektedir. Hükümdarın, "Ey ileri gelenler bana kuşun biri mesaj bıraktı" şeklinde bir ifade kullanmamış olması, dikkat çekmesi gereken bir yöndür.
Bu noktayı dikkate aldığımızda konu ile ilgili ayetlerin ilk muhataplara olan mesajı zımnen şu şöyledir: Ey Mekke'liler, size gönderdiğim elçinin kim olup olmadığına bakmayın. Bakmanız gereken taraf o elçi ile size gönderdiğim vahiydir. Sebe hükümdarı kendisine gönderilen mektubu nasıl kimin getirdiğine bakmadan, önce kimin gönderdiğine baktı ise, siz de aynı şekilde size gelen mesajı önce kimin getirdiğine bakmadan, kimin gönderdiğine bakın.
Konu ile ilgili ayetlerin ilk muhataplara olan mesajını bu şekilde okuduktan sonra, bu ayetlerin bizlere dönük olarak nasıl bir mesaj içermiş olabileceği sorusu daha kolay cevap bulacaktır.
Yeniden hatırlayacak olursak, konu ile ilgili ayetlerin ana mesajı, dikkatlerin gelen vahye yönelmesi gerektiği, getirenin değil gönderenin merkeze alınmasıdır. Bu düşünceyi ortaya atarken, elçinin yok sayılması gerektiği gibi bir düşünce olduğumuzu dile getirmeye çalıştığımız anlaşılmamalıdır.
Bugün İslam coğrafyasında yaşayan Müslümanların çoğunluğunda hakim olan din anlayışına baktığımızda, sahip olunan din anlayışının vahiy merkezli değil, elçi merkezli olduğu görülmektedir. Halbuki o elçinin getirdiği kitabın ana mesajı muhatapların vahyi merkeze almaları gerektiği olmasına rağmen bu böyle olmamakta, vahiy ötelenmekte hatta rivayetler ile eşdeğer görülerek ayağa düşürülmektedir.
İsa (a.s) ile ilgili ayetlerin ana mesajının bir elçinin kendisinin değil, onun ilettiği vahyin öne çıkarılması olduğu, tersi bir durumun kişileri ne gibi durumları düşüreceği olduğu halde, bu mesaj maalesef kale alınmamakta, İsa (a.s) a yapılan yanlış muamelenin aynısı hatta daha beteri, Muhammed (a.s) için uygulanmaktadır.
Bugün İslam coğrafyasının büyük çoğunluğunda hakim olan din algısına Kur'an bir çok yerde itiraz etmekte, itiraz ettiği yerlerden bir tanesi de Süleyman (a.s) kıssası içinde geçen Hüdhüd ile olan konuşmanın geçtiği ayetlerdir.
Bu ayetler bizlere zımnen şöyle bir mesaj içermektedir: Ey Müslümanlar size gelen elçinin kimliğini onun getirdiği vahyin önüne geçirmek sureti ile büyük bir hata yapmaktasınız. Elçilerin vazifesi sadece getirdikleri vahyi iletmek ve örnek olmaktır. Vahyi kimin getirdiğine değil, kimin gönderdiğine bakın.
Sonuç olarak: Kıssa yollu anlatımlarda asıl olan, o kıssa ile muhataba bir takım mesajlar vermeyi amaçlamak olmasına rağmen, mesajın içeriğini anlamaya yönelik olmayan kıssa okumaları bekleneni vermekten uzak okuma örnekleri olacaktır.
Süleyman (a.s) kıssası içinde geçen Hüdhüd ile ilgili ayetleri okuma yöntemi bu şekilde yapılmak yerine Hüdhüd'ün ne veya kim olduğu yönünde yoğunlaştığında verilmek istenilen mesaj anlaşılamayacaktır.
Kur'an bütünlüğünü dikkate alan bir yöntem ile Hüdhüd ile ilgili ayetleri okumaya çalıştığımızda, bizlere bir mesaj verildiğini ve bu mesajın merkezinde ise, elçilerin kim olduklarının önemi olmaması gerektiği, asıl önemli olanın onlar aracılığı ile gelen vahiy olması gerektiği hatırlatmasının yapıldığı anlaşılabilir.
Fabl olarak bilinen insan haricindeki canlıları konuşturan edebiyat sanatı örneklerini okuduğumuz zaman nasıl ki Hayvan nasıl konuşur? meselesine takılmadan verilmek istenilen mesaj odaklanıyor isek, bu konuya da bu şekilde bakmak daha doğru sonuçlar verecektir.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
Konuşma etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
Konuşma etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
29 Mart 2018 Perşembe
18 Mayıs 2017 Perşembe
Yusuf s. 37. Ayeti: Yusuf (a.s) ın Zindan Arkadaşları İle Yaptığı Konuşma Üzerine Bir Mülahaza
Yusuf s 37. ayetini okuyan bir çok kimse, o ayette Yusuf (a.s) tarafından yanındaki zindan arkadaşlarının ona sorduğu soruya verdiği cevap ile ne demek istediği konusunda tereddüte düşecektir. İlgili ayetin mealini vererek konuyu biraz daha açtığımızda, ne demek istediğimiz daha kolay anlaşılacaktır.
Kâle lâ ye’tikumâ taâmun turzekânihî illâ nebbe’tukumâ bi te’vîlihî kable en ye’tiyekumâ, zâlikumâ mimmâ allemenî rabbî, innî terektu millete kavmin lâ yu’minûne billâhi ve hum bil âhiretihum kâfirûn(kâfirûne).
[012.037] Dedi ki: Size rızık olmak üzere verilen yemeklerin gelmesinden önce onun yorumunu bildiririm. Bu; Rabbımın bana öğrettiklerindendir. Doğrusu ben, Allah'a iman etmeyen bir kavmin dinini terkettim. Hem onlar, ahireti inkar ederdi
Yusuf s. 37. ayeti ile ile ilgili yapılan çevirilere baktığımızda, ağırlıklı olarak yukarıda verdiğimiz çevirilerin benzerleri göze çarpmaktadır. Bu tür yapılmış çevirileri okuyanlar, Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına gelecek olan yemeğin ne olduğunu daha onlara o yemek gelmeden önce haber verebileceğini söylemek istediğini anlayacaklardır. Halbuki ayetin bağlamını dikkatli okuyan bir kimse, bu tür çevirilerde bir problem olduğunu hissedecek, ve Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşları tarafından kendisine sorulan sorunun yorumunumu, yoksa gelecek olan yemeğin yorumunumu yapacağını söylemek istediğini anlamakta zorluk çekeceklerdir.
Bu noktada ortaya çıkabilecek olan problemin aşılabilmesi için, bir önceki ayete bakmak yeterli olacaktır. Kur'an okumaları yapanların bu türden ortaya çıkabilecek bazı problemlerle karşılaşmaması için, Arapça metin ile birlikte okuma yapması daha sağlıklı olacaktır. Çünkü bazı ayet meallerindeki kapalılıklar, ayetin Arapça metni ile birlikte okunduğunda, ve bağlama dikkat edildiğinde kendiliğinden çözülebilecektir. Arapça bilinmese dahi ayet içindeki ortak ibareler anlaşılmayı sağlayacaktır
[012.036] Onunla birlikte zindana iki delikanlı daha girdi. Onlardan biri dedi ki: Ben (rüyada) şarap sıktığımı gördüm. Diğeri de: Ben de başımın üstünde kuşların yemekte olduğu bir ekmek taşıdığımı gördüm. Bunun yorumunu bize haber ver. Çünkü biz seni güzel davrananlardan görüyoruz, dedi.
Yusuf s. 36. ayetinde zindan arkadaşları Yusuf (a.s) a gördükleri bir rüyanın yorumunu sormaktadırlar. Bu sorunun Arapça metindeki karşılığı Nebbi'na bi te'vilihi (Bunun yorumunu bize haber ver) şeklindedir. Aynı ibareyi 37. ayette de görmekteyiz, ve bu ibare, 37. ayetin çevirilerinde görünen bir problemin aydınlanmasını da sağlayacaktır.
Yusuf s. 37. ayetinde "Dedi ki: Size rızık olmak üzere verilen yemeklerin gelmesinden önce onun yorumunu bildiririm." cümlesinin içinde geçen İlla nebbe'tüküma bi te'vilihi ibaresinden, Yusuf (a.s) ın gelecek yemeğin yorumunu değil, zindan arkadaşlarının gördüğü rüyayı yorumlayacağı anlaşılabilir. Konu bütünlüğüne dikkat ettiğimizde 36. ve 42. ayetler arası olduğu görülecek, 41. ayette Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarının rüyasını yorumladığı görülecektir.
[012.041] Ey zindan arkadaşlarım; biriniz efendisine şarab içirecek, diğeri de asılacak, kuşlar onun başından yiyecektir. İşte sorduğunuz iş, böylece olup bitmiştir.
Dolayısı ile Yusuf s. 37. ayetinin çevirilerinde, zindan arkadaşlarının gördüğü rüyanın yorumunu dikkate alan çevirilerin daha isabetli, ve okuyucuların kafasında oluşabilecek tereddütleri giderici olacağını söyleyebiliriz.
[012.037] Yusuf da onlara şöyle karşılık verdi: “Bugünkü yemeğiniz önünüze gelmeden ben sizin rüyanızı yorumlarım [Bilin ki] bu bana rabbimin öğrettiği bir ilimdir. [Ama dilerseniz önce şu sözlerime kulak verin]: “Ben, Allah'a inanmayan, ahiret gerçeğini de yalan sayan toplumun dinini/inanç sistemini bir tarafa attım, o dini hiç benimsemedim.” (Mustafa Öztürk meali)
Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına neden yemekten önce rüyalarını yorumlayabileceğini söylediği de akla gelebilecek sorulardandır.
Bu konuda tefsirlerde bazı yorumlar olmakla birlikte, doğruluğu üzerinde şüphe uyandıran yorumlardır. Bu konuda söylenebilecek her söz neticede bir yorum olacağından, her yorumun doğru veya yanlış olma ihtimali bulunacağından ötürü, onun böyle bir şey söylemiş olmasını, onlara söyleyeceklerini sahip olduğu bilginin sayesinde kısa bir zamanda anlatacağını, bu şekilde ifade etmiş olabileceğini söyleyebiliriz.
Yusuf (a.s) ın kullandığı terk ettim kelimesi, önceden içinde bulunduğu bir hali değil, böyle bir şeye asla bulaşmadığını ifade etmek için kullanılmaktadır. Yani Yusuf (a.s) kendisinin Allah'a ve ahirete iman ettiğini, böyle bir inanca sahip olmayanlardan beri olduğunu ifade etmektedir.
Yusuf (a.s) böyle bir giriş yapma ihtiyacını neden duymuştur? diye soracak olursak şunları söyleyebiliriz;
Yusuf (a.s) konuşmaya böyle bir giriş yapmak ile, kendisinin nasıl bir inanç içinde olduğunu zindan arkadaşlarının da bilmesi, onların kendisine sorduğu sorunun cevabını verirken, bu inancını dikkate aldığını, kendisinin bir kahin veya cinlerden haber aldığını iddia eden bir kimse olmadığının bilinmesini istediğini, onların gördükleri ile ilgili yaptığı yorumun hevasından kaynaklı bir yorum olmayacağını bilmelerini sağlamak, aynı zamanda onları bu inanca davet etmeye çalışmak olduğunu söyleyebiliriz.
İlgili ayetlerin konu bütünlüğü dahilindeki mealleri şöyledir;
[012.036] Onunla birlikte zindana iki delikanlı daha girdi. Onlardan biri dedi ki: Ben (rüyada) şarap sıktığımı gördüm. Diğeri de: Ben de başımın üstünde kuşların yemekte olduğu bir ekmek taşıdığımı gördüm. Bunun yorumunu bize haber ver. Çünkü biz seni güzel davrananlardan görüyoruz, dedi.
[012.037] Yusuf da onlara şöyle karşılık verdi: “Bugünkü yemeğiniz önünüze gelmeden ben sizin rüyanızı yorumlarım [Bilin ki] bu bana rabbimin öğrettiği bir ilimdir. [Ama dilerseniz önce şu sözlerime kulak verin]: “Ben, Allah'a inanmayan, ahiret gerçeğini de yalan sayan toplumun dinini/inanç sistemini bir tarafa attım, o dini hiç benimsemedim.”
[012.039] «Ey zindan arkadaşlarım, birbirinden ayrı (bir sürü) Rabler mi daha hayırlıdır, yoksa kahhar (kahredici) olan bir tek Allah mı?»
[012.040] «Sizin Allah'ın aşağısından olan taptıklarınız, Allah'ın kendileri hakkında hiç bir ispatlayıcı-delil indirmediği, sizin ve atalarınızın ad olarak adlandırdıklarınızdan başkası değildir. Hüküm, yalnızca Allah'ındır. O, kendisinden başkasına kulluk etmemenizi emretmiştir. Dosdoğru olan din işte budur, ancak insanların çoğu bilmezler.»
[012.041] Ey zindan arkadaşlarım; biriniz efendisine şarab içirecek, diğeri de asılacak, kuşlar onun başından yiyecektir. İşte sorduğunuz iş, böylece olup bitmiştir.
[012.042] İkisinden kurtulacağını, sandığı kişiye dedi ki: «Efendinin katında beni hatırla.» Fakat şeytan, efendisine hatırlatmayı ona unutturdu, böylece daha nice yıllar (Yusuf) zindanda kaldı.
Sonuç olarak; Kur'an çevirilerinde karşımıza çıkan sorunlardan bir tanesi, çevirisi yapılan ayetin bağlamına dikkat edilmemesidir. Bağlamına dikkat edilmeyerek çevrilen ve birden fazla anlama sahip olma ihtimali olan bir ayetin, hangi anlama sahip olabileceği noktasında, okuyucular tarafından bir takım tereddütlerin oluşması muhtemeldir. Herhangi bir tereddüt oluşmaması için ayetin konu bütünlüğüne dikkat edilmesi, ve konu bütünlüğü dahilinde bir anlam verilerek, bunun ilgili ayetin çevirisine yansıtılması gerekmektedir.
Yazımıza konu etmeye çalıştığımız Yusuf s. 37. ayetinin çevirilerinde, Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına gelecek yemeğin yorumunumu, yoksa gördükleri rüyanın yorumunumu yapacağını söylediğinin belirtilmemesi sonucunda okuyucular ikilemde kalabilemektedir. Ayetlerin konu bütünlüğüne dikkat ederek okuduğumuz zaman, Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına onlara gelecek olan yemeğin değil, gördükleri rüyanın yorumunu yapacağını söylediği anlaşılmaktadır.
Bu şekildeki bir anlamın ilgili ayete yansıtılması, okuyucuların ikilemde kalmamasını sağlaması açısından daha doğru olacaktır.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
Kâle lâ ye’tikumâ taâmun turzekânihî illâ nebbe’tukumâ bi te’vîlihî kable en ye’tiyekumâ, zâlikumâ mimmâ allemenî rabbî, innî terektu millete kavmin lâ yu’minûne billâhi ve hum bil âhiretihum kâfirûn(kâfirûne).
[012.037] Dedi ki: Size rızık olmak üzere verilen yemeklerin gelmesinden önce onun yorumunu bildiririm. Bu; Rabbımın bana öğrettiklerindendir. Doğrusu ben, Allah'a iman etmeyen bir kavmin dinini terkettim. Hem onlar, ahireti inkar ederdi
Yusuf s. 37. ayeti ile ile ilgili yapılan çevirilere baktığımızda, ağırlıklı olarak yukarıda verdiğimiz çevirilerin benzerleri göze çarpmaktadır. Bu tür yapılmış çevirileri okuyanlar, Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına gelecek olan yemeğin ne olduğunu daha onlara o yemek gelmeden önce haber verebileceğini söylemek istediğini anlayacaklardır. Halbuki ayetin bağlamını dikkatli okuyan bir kimse, bu tür çevirilerde bir problem olduğunu hissedecek, ve Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşları tarafından kendisine sorulan sorunun yorumunumu, yoksa gelecek olan yemeğin yorumunumu yapacağını söylemek istediğini anlamakta zorluk çekeceklerdir.
Bu noktada ortaya çıkabilecek olan problemin aşılabilmesi için, bir önceki ayete bakmak yeterli olacaktır. Kur'an okumaları yapanların bu türden ortaya çıkabilecek bazı problemlerle karşılaşmaması için, Arapça metin ile birlikte okuma yapması daha sağlıklı olacaktır. Çünkü bazı ayet meallerindeki kapalılıklar, ayetin Arapça metni ile birlikte okunduğunda, ve bağlama dikkat edildiğinde kendiliğinden çözülebilecektir. Arapça bilinmese dahi ayet içindeki ortak ibareler anlaşılmayı sağlayacaktır
[012.036] Onunla birlikte zindana iki delikanlı daha girdi. Onlardan biri dedi ki: Ben (rüyada) şarap sıktığımı gördüm. Diğeri de: Ben de başımın üstünde kuşların yemekte olduğu bir ekmek taşıdığımı gördüm. Bunun yorumunu bize haber ver. Çünkü biz seni güzel davrananlardan görüyoruz, dedi.
Yusuf s. 36. ayetinde zindan arkadaşları Yusuf (a.s) a gördükleri bir rüyanın yorumunu sormaktadırlar. Bu sorunun Arapça metindeki karşılığı Nebbi'na bi te'vilihi (Bunun yorumunu bize haber ver) şeklindedir. Aynı ibareyi 37. ayette de görmekteyiz, ve bu ibare, 37. ayetin çevirilerinde görünen bir problemin aydınlanmasını da sağlayacaktır.
Yusuf s. 37. ayetinde "Dedi ki: Size rızık olmak üzere verilen yemeklerin gelmesinden önce onun yorumunu bildiririm." cümlesinin içinde geçen İlla nebbe'tüküma bi te'vilihi ibaresinden, Yusuf (a.s) ın gelecek yemeğin yorumunu değil, zindan arkadaşlarının gördüğü rüyayı yorumlayacağı anlaşılabilir. Konu bütünlüğüne dikkat ettiğimizde 36. ve 42. ayetler arası olduğu görülecek, 41. ayette Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarının rüyasını yorumladığı görülecektir.
[012.041] Ey zindan arkadaşlarım; biriniz efendisine şarab içirecek, diğeri de asılacak, kuşlar onun başından yiyecektir. İşte sorduğunuz iş, böylece olup bitmiştir.
Dolayısı ile Yusuf s. 37. ayetinin çevirilerinde, zindan arkadaşlarının gördüğü rüyanın yorumunu dikkate alan çevirilerin daha isabetli, ve okuyucuların kafasında oluşabilecek tereddütleri giderici olacağını söyleyebiliriz.
[012.037] Yusuf da onlara şöyle karşılık verdi: “Bugünkü yemeğiniz önünüze gelmeden ben sizin rüyanızı yorumlarım [Bilin ki] bu bana rabbimin öğrettiği bir ilimdir. [Ama dilerseniz önce şu sözlerime kulak verin]: “Ben, Allah'a inanmayan, ahiret gerçeğini de yalan sayan toplumun dinini/inanç sistemini bir tarafa attım, o dini hiç benimsemedim.” (Mustafa Öztürk meali)
Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına neden yemekten önce rüyalarını yorumlayabileceğini söylediği de akla gelebilecek sorulardandır.
Bu konuda tefsirlerde bazı yorumlar olmakla birlikte, doğruluğu üzerinde şüphe uyandıran yorumlardır. Bu konuda söylenebilecek her söz neticede bir yorum olacağından, her yorumun doğru veya yanlış olma ihtimali bulunacağından ötürü, onun böyle bir şey söylemiş olmasını, onlara söyleyeceklerini sahip olduğu bilginin sayesinde kısa bir zamanda anlatacağını, bu şekilde ifade etmiş olabileceğini söyleyebiliriz.
Yusuf (a.s) ın kullandığı terk ettim kelimesi, önceden içinde bulunduğu bir hali değil, böyle bir şeye asla bulaşmadığını ifade etmek için kullanılmaktadır. Yani Yusuf (a.s) kendisinin Allah'a ve ahirete iman ettiğini, böyle bir inanca sahip olmayanlardan beri olduğunu ifade etmektedir.
Yusuf (a.s) böyle bir giriş yapma ihtiyacını neden duymuştur? diye soracak olursak şunları söyleyebiliriz;
Yusuf (a.s) konuşmaya böyle bir giriş yapmak ile, kendisinin nasıl bir inanç içinde olduğunu zindan arkadaşlarının da bilmesi, onların kendisine sorduğu sorunun cevabını verirken, bu inancını dikkate aldığını, kendisinin bir kahin veya cinlerden haber aldığını iddia eden bir kimse olmadığının bilinmesini istediğini, onların gördükleri ile ilgili yaptığı yorumun hevasından kaynaklı bir yorum olmayacağını bilmelerini sağlamak, aynı zamanda onları bu inanca davet etmeye çalışmak olduğunu söyleyebiliriz.
İlgili ayetlerin konu bütünlüğü dahilindeki mealleri şöyledir;
[012.036] Onunla birlikte zindana iki delikanlı daha girdi. Onlardan biri dedi ki: Ben (rüyada) şarap sıktığımı gördüm. Diğeri de: Ben de başımın üstünde kuşların yemekte olduğu bir ekmek taşıdığımı gördüm. Bunun yorumunu bize haber ver. Çünkü biz seni güzel davrananlardan görüyoruz, dedi.
[012.037] Yusuf da onlara şöyle karşılık verdi: “Bugünkü yemeğiniz önünüze gelmeden ben sizin rüyanızı yorumlarım [Bilin ki] bu bana rabbimin öğrettiği bir ilimdir. [Ama dilerseniz önce şu sözlerime kulak verin]: “Ben, Allah'a inanmayan, ahiret gerçeğini de yalan sayan toplumun dinini/inanç sistemini bir tarafa attım, o dini hiç benimsemedim.”
[012.039] «Ey zindan arkadaşlarım, birbirinden ayrı (bir sürü) Rabler mi daha hayırlıdır, yoksa kahhar (kahredici) olan bir tek Allah mı?»
[012.040] «Sizin Allah'ın aşağısından olan taptıklarınız, Allah'ın kendileri hakkında hiç bir ispatlayıcı-delil indirmediği, sizin ve atalarınızın ad olarak adlandırdıklarınızdan başkası değildir. Hüküm, yalnızca Allah'ındır. O, kendisinden başkasına kulluk etmemenizi emretmiştir. Dosdoğru olan din işte budur, ancak insanların çoğu bilmezler.»
[012.041] Ey zindan arkadaşlarım; biriniz efendisine şarab içirecek, diğeri de asılacak, kuşlar onun başından yiyecektir. İşte sorduğunuz iş, böylece olup bitmiştir.
[012.042] İkisinden kurtulacağını, sandığı kişiye dedi ki: «Efendinin katında beni hatırla.» Fakat şeytan, efendisine hatırlatmayı ona unutturdu, böylece daha nice yıllar (Yusuf) zindanda kaldı.
Sonuç olarak; Kur'an çevirilerinde karşımıza çıkan sorunlardan bir tanesi, çevirisi yapılan ayetin bağlamına dikkat edilmemesidir. Bağlamına dikkat edilmeyerek çevrilen ve birden fazla anlama sahip olma ihtimali olan bir ayetin, hangi anlama sahip olabileceği noktasında, okuyucular tarafından bir takım tereddütlerin oluşması muhtemeldir. Herhangi bir tereddüt oluşmaması için ayetin konu bütünlüğüne dikkat edilmesi, ve konu bütünlüğü dahilinde bir anlam verilerek, bunun ilgili ayetin çevirisine yansıtılması gerekmektedir.
Yazımıza konu etmeye çalıştığımız Yusuf s. 37. ayetinin çevirilerinde, Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına gelecek yemeğin yorumunumu, yoksa gördükleri rüyanın yorumunumu yapacağını söylediğinin belirtilmemesi sonucunda okuyucular ikilemde kalabilemektedir. Ayetlerin konu bütünlüğüne dikkat ederek okuduğumuz zaman, Yusuf (a.s) ın zindan arkadaşlarına onlara gelecek olan yemeğin değil, gördükleri rüyanın yorumunu yapacağını söylediği anlaşılmaktadır.
Bu şekildeki bir anlamın ilgili ayete yansıtılması, okuyucuların ikilemde kalmamasını sağlaması açısından daha doğru olacaktır.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
5 Aralık 2016 Pazartesi
Bakara s. 30. Ayetindeki Allah İle Melekler Arasındaki Konuşma Üzerine Bir Mülahaza
Kur'an anlatım üslubu itibarı ile, insana aşina olan edebi sanatları kullanan bir kitaptır. Temsili anlatım üslubu , anlatılan bir olayı görsel hale sokarak anlaşılmasını muhatap açısından kolay kılması bakımından, bu kitap içinde yerini almıştır. Bu anlatım üslubunun en önemli özelliği, oluşturulmuş aktörler ve olaylar üzerinden muhataplara mesaj vermek olup , bu üslup dahilinde yapılan bir anlatımda aktörlere ve olaya değil , aktörler ve olay üzerinden verilmek istenilen mesaja dikkat çekilmektedir.
Kur'an'ın bu anlatım üslubunu kullanarak vermek istediği mesajlar , mesaja değil aktörler ve olaylara odaklanan bir okuma yöntemi takip edilerek okunmaya çalışıldığı için , maalesef bazı sorular ortaya çıkmakta , ortaya çıkan sorulara ise , aktörler ve olaylar merkeze alınarak cevap verilmeye çalışılmaktadır.
Kur'an içinde 7 ayrı sure içinde geçen Adem ve İblis kıssası temsili anlatım üslubunun kullanıldığı bir kıssa olarak karşımızda durmaktadır. Bu kıssa Adem , İblis ve Meleklerden oluşan bir aktör kadrosuna sahip olarak bizlere anlatılmakta, ve bunlar üzerinden bizlere bir takım mesajlar verilmektedir. Ancak kıssa genelde mesaj değil , aktörler ve kıssa içinde anlatılan olay merkeze alınarak okunmaya çalışıldığı için, bu kıssa ile ilgili bir çok soru ortaya çıkmış , verilmeye çalışılan cevaplar ise mesaj değil , aktörler ve olay merkeze alınarak verilmeye çalışılmıştır.
Yazımızda bu kıssanın mesaj içerikli okunmaması sonucu ortaya çıkan sorulardan birisi olan , Bakara s. 30. ayetinde Meleklerin Allah (c.c) ile aralarında geçen konuşmada , insanın kan dökücü ve fesat çıkarıcı olacağını Meleklerin nasıl bildikleri üzerinde durmaya gayret edeceğiz.
[002.030] Rabbin meleklere «Ben yeryüzünde bir halife kılacağım» demişti; melekler, «Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz» dediler; (Allah) «Ben şüphesiz sizin bilmediklerinizi bilirim» dedi.
Bakara s. 30. ayetinde geçen Allah (c.c) nin "Ben yeryüzünde bir halife kılacağım" sözüne karşı, Meleklerin "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz" şeklinde cevap vermeleri , insanın yer yüzünde kan dökücü ve fesat çıkarıcı olacağını Meleklerin, insan daha var edilmeden önce nasıl bildiği sorusu sorulmuş, ve bu konuda tefsirlerde bazı yorumlar yapılarak, bir takım cevaplar verilmeye çalışılmıştır.
Bizim tefsirlerde yapılan bu yorumları "Kesinlikle yanlıştır" şeklinde bir ifade ile mahkum etmediğimizi baştan hatırlatarak , yapılan yorumların Kur'an'ın temsili anlatım üslubu dahilinde yapılmaması sonucunda kısır tartışmalara dönüştüğünü söylemek istiyoruz. Bizim yapacağımız yorumların "Kesin doğrular" olduğunu iddia etmediğimizi baştan hatırlatarak , Bakara s. 30. ayetindeki konuşma ile ilgili yorumlarımıza geçmek istiyoruz.
Yoruma geçmeden önce bu kıssanın "Temsili bir kıssa" olduğunu iddia etmemiz , dolayısı ile gerçekte yaşanmadığını iddia etmek anlamına gelecek, ve bir kısım kimse haklı olarak "Ne yani Allah bize yalan mı söylüyor?" şeklinde itirazlar yükselebilecektir.
Temsili anlatım üslubu, verilmek istenilen mesajın insan zihninde daha kolay anlaşılmasını ve kalıcı olmasını sağlaması açısından kullanılan bir yöntemdir. Örneğin tarihi bir karakterin canlandırıldığı bir sinema veya tiyatroya giden kimse, o karakteri canlandıran kişi için "Ya bu adam yalancı aslında bu gerçek hayatta doktor veya başka bir meslek sahibidir" şeklinde bir söz asla kullanmaz. Tarihi karakteri canlandıran aktörün gerçek kişiliğini bir tarafa bırakarak, o kişinin canlandırdığı tarihi karakteri izlemeye çalışır.
Kur'an'da anlatılan bir kıssanın temsili olduğunu iddia etmek (Bütün kıssaların temsili olduğu iddiasında olmadığımızı hatırlatırız) , Allah (c.c) nin haşa bize yalan söylediğini iddia etmek anlamına gelmez. Allah (c.c) biz kullarına yönelik olan mesajlarını iletmekte temsili anlatım üslubu kullanarak, vermek istediği mesajın daha kolay ve net anlaşılmasını sağlamaktadır.
Allah (c.c) ile Kur'an'da yer , gök , dağlar ile konuştuğunu beyan eden ayetler bulunduğu (41.11 - 33.72) herkesin malumudur. Biz bu ayetleri okurken nasıl konuşmanın nasıl cereyan ettiğini değil , o konuşma üzerinden verilmek istenilen mesajı okumaya çalışırız. Bakara s. 30. ayetinde geçen konuşmayı, böyle bir düşünce içinde değerlendirmeye çalışacağız.
Kur'an'ın gayb alanına dair olan konuları bize teşbih (benzetme) yolu ile anlattığı malumdur. Allah (c.c) gayb alanına dahil olması ve bizim onu gerçek olarak algılama imkanlarından yoksun olmamız nedeniyle, bizlere kendisini insanların tarafından bilinen, "Hükümdar" tasviri üzerinden anlatmaktadır. Yani Kur'an bilinmeyen gaybi alemi , şahit olduğumuz alemin bilinenlerine benzeterek anlatma yolunu kullanan bir üsluba sahiptir. Allah (c.c) kendisi için eli , gözü , arşı olduğunu beyan ettiği ayetleri, gerçek biçimde anladığımız takdirde ortaya bir çok problem çıkmakta , bu problemler bu gibi ifadelerin benzetme içermiş olması düşüncesi ile aşılmaktadır.
Mele ; Bir hükümdarın yanında bulunan danışman kadrosu için kullanılan bilinen bir terim olarak, Kur'an'da bildiğimiz hükümdarlar olan Yusuf kıssasında (12.43) , Süleyman (a.s) (27.38), Sebe melikesi (27.29), ve Firavun (28.38) ile ilgili anlatımlarda, gerçek anlamda kullanılmaktadır.
Aynı kelime "Mele-i Ala" (Yüce Topluluk) terkibi şeklinde, Saffat s. 8 , Sad s. 69. ayetinde geçmektedir. Mele-i Ala , kendisini bize bir hükümdar tasviri dahilinde anlatan Allah (c.c) nin teşbihi anlatım dahilinde kullandığı bir terkiptir. Yani bize kendisini hükümdara benzeterek anlatan Allah (c.c) nin, etrafında hükümdar danışmanı olarak bu benzetmeye uygun olarak , Meleklerden oluşan bir kadrosu bulunmaktadır. Hükümdar teşbihi dahilinde bizlere kendisini tanıtan Rabbimizin , Bakara s. 30. ayetinde geçen Melekler ile konuşmasını izah etmek bundan sonra biraz daha kolaylaşacaktır.
Bakara s. 30. ayetinde geçen konuşma , bize kendisini bir hükümdara benzeterek anlatan Allah (c.c) nin , yanında olan danışman kadrosuna verdiği isim olan Mele-i Ala ile aralarında geçen temsili ve teşbihi anlatım dahilinde bir konuşmadır.
Mele-i Ala yani Melekler , Allah (c.c) "Ben yeryüzünde bir halife kılacağım" dediği zaman , cevaben "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz" diyerek bir nevi onun yapacağını beyan ettiği iş hakkında bir nevi ona danışmanlık yaparak, bunun uygun olmayacağını beyan etmektedirler.
Yaptığından sorulmayacağını (21.23) beyan eden Rabbimizin yapacak olduğu bir şey konusunda Meleklerin onu sorgulamasını nasıl izah edebiliriz ?.
Allah (c.c) nin Melekler ile olan konuşması kendisini hükümdar olarak tanıtmış olmasının bir gereği olarak , hükümdarların yanında bulunan danışman kadrosu ile yapılmış temsili bir anlatım olarak görülmelidir. Yani konuşma gerçek olarak yapılmış bir konuşma değildir. Gerçek bir konuşma olarak anlaşıldığı takdirde Meleklerin Allah (c.c) ye nasıl itiraz edebildiği konusunda bir takım spekülasyonlara gitmek gerekecektir. Bu konuşmanın temsil içerdiğini düşündüğümüz zaman bu tür sorulara da gerek kalmayacaktır.
Bu konuda ortaya çıkan sorular ve yapılan yorumlar , Allah ile Melekler arasında geçen konuşmanın gerçekte birebir yapılmış karşılıklı bir konuşma olarak anlaşılmasından kaynaklanmaktadır. Halbuki yapılan konuşma temsili bir anlatım üslubu üzerinden yapılmış olan bir konuşma olarak anlaşılmış olsaydı, bu tür soruların ne kadar gereksiz olduğu da ortaya çıkacaktır.
Burada asıl bakılması gereken nokta, konuşma içinde geçen "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin?" cümlesidir. Melekler halife olarak var edilecek insanın yeryüzünde fesat çıkarıcı ve kan dökücü özelliğe sahip olacağını nereden bilmektedirler? sorusunun cevabı ,yine aynı sure içinde bulunmaktadır. Bu noktada sorulması gereken , "Melekler insanın fesat çıkarıcı ve kan dökücü olacağını nereden biliyorlardı ?" sorusu değil "Melekler neden insan için fesat çıkarıcı ve kan dökücü vasfını öne çıkarmaktadırlar?" sorusudur.
Bakara suresinin ayetlerine dikkat edilirse ağırlıklı olarak İsrailoğulları ile ilgili olup , kan dökücülük ve fesat çıkarıcılık özellikleri bu kavim ile ilgili anlatımlarda öne çıkmaktadır. İsrailoğulları ile ilgili anlatımlara geçilmeden bu kıssanın anlatılmış olması dikkat çekicidir.
[002.011-12] Onlara: Yeryüzünde fesat çıkarmayın, denildiği zaman, «Biz ancak ıslah edicileriz» derler. Haberiniz olsun; gerçekten, asıl fesatçılar bunlardır, ama şuurunda değildirler.
[002.027] Allah'ın ahdini pekiştirdikten sonra bozanlar, birleştirilmesini emrettiği şeyi koparanlar, yeryüzünde fesat çıkaranlar, işte onlar hüsrana uğrayanların ta kendileridir.
[002.204-205] İnsanlardan öyleleri vardır ki, dünya hayatı hakkında söyledikleri senin hoşuna gider. Hatta böylesi kalbinde olana (samimi olduğuna) Allah'ı şahit tutar. Halbuki o, hasımların en yamanıdır.O, dönüp gitti mi yeryüzünde ortalığı fesada vermek, ekinleri tahrip edip nesilleri bozmak için çalışır. Allah bozgunculuğu sevmez.
[002.084-85] Kanınızı dökmeyin, birbirinizi yurdunuzdan sürmeyin diye sizden söz almıştık, sonra bunu böylece kabul etmiştiniz, buna siz şahitsiniz. Sonra siz, birbirinizi öldüren, aranızdan bir takımı memleketlerinden süren, onlara karşı günah ve düşmanlıkta birleşen, onları çıkarmak haramken size esir olarak geldiklerinde fidyelerini vermeye kalkan kimselersiniz. Kitabın bir kısmına inanıp, bir kısmını inkar mı ediyorsunuz? Aranızda böyle yapanın cezası ancak dünya hayatında rezil olmaktır. Ahiret gününde de azabın en şiddetlisine onlar uğratılırlar. Allah yaptıklarınızdan gafil değildir.
Verdiğimiz ayet meallerine dikkat edildiğinde insanın kan dökücülük ve fesat çıkarıcılık özelliği, İsrailoğulları örneğinde ortaya çıkmaktadır. Bakara s. 30. ayetinde Meleklerin "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin?" sözleri İsrailoğulları tarafından yapılan fesat ve kan dökücülüğe bir işaret ve onların yaptığı bu hataların Melekler üzerinden dile getirilmesidir.
Muhammed (a.s) ın Medineye hicret etmesi sonucunda , daha önceden elçi ve kitap ile tanışmış bir topluluk olan İsrailoğulları ile ilişkilerinin anlatıldığı Bakara suresindeki ayetler , bu kavmin iman etmemesi sonucunda düştüğü durumu Meleklerin lisanı üzerinden aktarmaktadır.
Melek ve Şeytan kavramları, insan için iyiliği ve kötülüğü sembolize eden kavramlardır. İyi birisi için "Melek gibi insan" , kötü birisi için "Şeytan gibi insan" deyimlerini hepimiz kullanırız. İsrailoğulları Muhammed (a.s) a iman etmemek sureti ile Şeytan olmayı tercih eden bir kavim olarak bizlere anlatılmaktadır.
Peki neden Meleklerin konuşması üzerinden böyle bir şeye işaret edilmektedir ?.
Melekler halife kılınacak olan insanın "Fesat çıkarıcı ve kan dökücü" özelliğini ortaya koyarken, kendilerinin özelliklerini de "Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz" şeklinde ifade etmektedirler. Bu ifadeler aslında Allah (c.c) nin yarattığı kullarda hasıl olan iki ayrı vasıftır. Kul , ya yaratanını överek yücelten ve onu devamlı takdis eden bir hayat üzere , ya da fesat çıkarıcı ve kan dökücü bir hayat üzere yaşamını idame ettirmektedir.
Allah'ı övmek , yüceltmek takdis etmek, yani ona İMAN üzerine dayalı bir yaşam ile , kan dökücülük ve fesat çıkarmaya yönelik yani KÜFÜR üzerine dayalı bir yaşam, yaşam sahasına gelmiş ve gelecek olan bütün insanların taşıyacakları iki ayrı vasıftır. Dünyaya gelen insan ya iman üzere , ya da küfür üzere bir hayat yaşayacaktır. İnsandaki iki zıt vasıf melekler üzerinden anlatılmaktadır.
[002.034] Hani Biz meleklere demiştik ki: «Âdem'e secde ediniz.» Onlar da hemen secde edivermişlerdi. Yanlız İblîs kaçınmış, kibirlenmiş ve kâfirlerden olmuştu.
Ademe secde etme olayını, bu anlattıklarımız üzerinden devam ettiğimiz takdirde, anlamak daha kolaylaşacaktır. Secde eden Melekler ile secde etmeyen Melek olan İblis , aslında insanın kendisini ifade etmektedir. Kendisine iki yol gösterilerek , ya takva ya da fücur yoluna gitme , ya şükredici ya da küfredici olma itiyadında yaratılan insan , Allah'a secde etmeyen bir yaşamı seçtiğinde "Şeytan" vasfını almaktadır. Kendisinde bulunan fücur ve küfür özelliklerini öne çıkaran bir yaşam ve bu yaşamın içselleştirilmesi insanın şeytan haline gelmesini beraberinde getirmektedir.
Tefsirlerde yapılan İblis'in Melek'mi yoksa Cin'mi olduğu yönündeki tartışmalar , kıssanın yaşanmış ve İblis'in gerçek bir şahsiyet olduğundan yola çıkarak yapılmış tartışmalara örnektir. Bu tartışmalar hala sürmekte olup , kıssanın temsili anlatım , İblis'in temsili bir şahsiyet olduğunu hesaba katarak okuduğumuz zaman , bu tartışmaların ne kadar gereksiz olduğu ortaya çıkacaktır.
Bu noktada kıssanın temsili bir kıssa olarak değil , gerçekte yaşanmış bir kıssa olduğundan yola çıkılarak yapılan okuma sonucu ortaya çıkan meselelerden olan,Meleklerin Ademe secde etmesi de anlaşılacaktır. Allah (c.c) Ademi yarattıktan sonra onu Meleklerin karşısına dikerek , ona secde etmelerini emretmemiştir. Olay insan fıtratında olan iyilik ve kötülüğün ortaya çıkmasıdır. İçindeki iyilik duyguları ağır basan kişi, kendisine Allah tarafından verilen emre secde yani itaat ederken , içindeki kötülük duyguları ağır basan kişi, kendisine Allah tarafından verilen emre secde etmemekte yani isyan etmektedir.
Yine bu noktada , Ademe şeytanın yaklaşmasını da anlamak mümkün olacaktır. Bu kıssanın yaşanmış bir kıssa olduğundan yola çıkılarak yapılan tefsirlerinde , Şeytan'ın cennete nasıl girdiği sorusu sorulmaktadır. Halbuki Şeytan Adem'e canlı bir kişilik olarak yaklaşmamıştır. Adem'in kandırılması , içindeki kötülük duygularının dışa yansıması sonucunda kendisine yasaklanan ağaca kendi hür iradesinin verdiği karar doğrultusunda hareket ederek yaklaşması sonucunda meydana gelmiştir. İnsan hür iradesi ile yaptığı kötülükler kötülük sembolü olan Şeytan ile özdeşleştirilerek , yaptığı amelin sonucu anlatılmaktadır.
Adem, iyilik ve kötülük vasfını içinde taşıyan bütün insanları temsil eden prototip bir kişidir. İçinde bulunan iyilik ve kötülük melekeleri ile hayata başlamış , kendisine Allah tarafından bir yol haritası çizilmiş , gitmesi ve gitmemesi gereken yol gösterilerek hayat alanına çıkarılmıştır. Günlerden bir gün , içindeki kötülük melekeleri ağır basarak kendisine yasaklanan ağaca yaklaşarak Allah'a isyan etmiştir. Fakat iyilik melekeleri bu sefer ağır basarak yaptığı hatayı anlamış ve hatasından tevbe ederek geri dönmüştür.
Sonuç olarak : Adem ve İblis kıssası gerçek yaşanmış bir kıssa değil , temsili bir kıssadır. Bu kıssanın temsili olduğunu iddia etmek , Kur'an'ı ret etmek anlamında değildir. Kur'an temsili anlatım üslubunu kullanan bir kitap olarak , bu anlatım üslubunu Adem kıssasında kullanmaktadır. Temsili anlatım üslubu bazı kişi ve olaylar üzerinden mesajı okumaya dayalı bir anlatım üslubudur.
Allah (c.c) kendisini bize hükümdara benzeterek anlatmasından dolayı , bir hükümdarın etrafında bulunan ve "Mele" olarak bildiğimiz danışman kadrosunu , teşbihi bir anlatım dahilinde "Mele-i Ala" şeklinde kendisi için kullanmaktadır.
Bakara s. 30. ayetinde geçen konuşmanın teşbihi anlatım dahilinde anlaşılması gerektiğini düşünmekteyiz. Allah (c.c) nin verdiği bir karara kimsenin itiraz etme yetkisi olamayacağına göre Meleklerin böyle bir itiraz yapması , mümkün değildir. Yapılan bu konuşma birebir gerçekleşmiş bir konuşma da değildir.
Meleklerin konuşması üzerinden verilen bilgiler insanın, iyi ve kötü yönünü ifade etmekte olup , bu ifade temsili bir anlatım üslubu içinde bizlere sunulmaktadır. Biz bu anlatımda mesaja odaklanarak bize asıl gerekli olanı almaya çalışmak yerine , anlatımın kendisi üzerine odaklanarak olayın gerçekliği üzerinden bir okuma yapmak sureti ile bir çok sorunun ortaya çıkmasına sebep olmaktayız.
Eğer kıssa temsili anlatım üslubunun özelliklerini kullanmış olduğundan yola çıkılarak daha kolay anlaşılır , kısır tartışmalar yerine mesajı anlamaya merkezli tartışmalar yapılabilirdi.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
Kur'an'ın bu anlatım üslubunu kullanarak vermek istediği mesajlar , mesaja değil aktörler ve olaylara odaklanan bir okuma yöntemi takip edilerek okunmaya çalışıldığı için , maalesef bazı sorular ortaya çıkmakta , ortaya çıkan sorulara ise , aktörler ve olaylar merkeze alınarak cevap verilmeye çalışılmaktadır.
Kur'an içinde 7 ayrı sure içinde geçen Adem ve İblis kıssası temsili anlatım üslubunun kullanıldığı bir kıssa olarak karşımızda durmaktadır. Bu kıssa Adem , İblis ve Meleklerden oluşan bir aktör kadrosuna sahip olarak bizlere anlatılmakta, ve bunlar üzerinden bizlere bir takım mesajlar verilmektedir. Ancak kıssa genelde mesaj değil , aktörler ve kıssa içinde anlatılan olay merkeze alınarak okunmaya çalışıldığı için, bu kıssa ile ilgili bir çok soru ortaya çıkmış , verilmeye çalışılan cevaplar ise mesaj değil , aktörler ve olay merkeze alınarak verilmeye çalışılmıştır.
Yazımızda bu kıssanın mesaj içerikli okunmaması sonucu ortaya çıkan sorulardan birisi olan , Bakara s. 30. ayetinde Meleklerin Allah (c.c) ile aralarında geçen konuşmada , insanın kan dökücü ve fesat çıkarıcı olacağını Meleklerin nasıl bildikleri üzerinde durmaya gayret edeceğiz.
[002.030] Rabbin meleklere «Ben yeryüzünde bir halife kılacağım» demişti; melekler, «Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz» dediler; (Allah) «Ben şüphesiz sizin bilmediklerinizi bilirim» dedi.
Bakara s. 30. ayetinde geçen Allah (c.c) nin "Ben yeryüzünde bir halife kılacağım" sözüne karşı, Meleklerin "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz" şeklinde cevap vermeleri , insanın yer yüzünde kan dökücü ve fesat çıkarıcı olacağını Meleklerin, insan daha var edilmeden önce nasıl bildiği sorusu sorulmuş, ve bu konuda tefsirlerde bazı yorumlar yapılarak, bir takım cevaplar verilmeye çalışılmıştır.
Bizim tefsirlerde yapılan bu yorumları "Kesinlikle yanlıştır" şeklinde bir ifade ile mahkum etmediğimizi baştan hatırlatarak , yapılan yorumların Kur'an'ın temsili anlatım üslubu dahilinde yapılmaması sonucunda kısır tartışmalara dönüştüğünü söylemek istiyoruz. Bizim yapacağımız yorumların "Kesin doğrular" olduğunu iddia etmediğimizi baştan hatırlatarak , Bakara s. 30. ayetindeki konuşma ile ilgili yorumlarımıza geçmek istiyoruz.
Yoruma geçmeden önce bu kıssanın "Temsili bir kıssa" olduğunu iddia etmemiz , dolayısı ile gerçekte yaşanmadığını iddia etmek anlamına gelecek, ve bir kısım kimse haklı olarak "Ne yani Allah bize yalan mı söylüyor?" şeklinde itirazlar yükselebilecektir.
Temsili anlatım üslubu, verilmek istenilen mesajın insan zihninde daha kolay anlaşılmasını ve kalıcı olmasını sağlaması açısından kullanılan bir yöntemdir. Örneğin tarihi bir karakterin canlandırıldığı bir sinema veya tiyatroya giden kimse, o karakteri canlandıran kişi için "Ya bu adam yalancı aslında bu gerçek hayatta doktor veya başka bir meslek sahibidir" şeklinde bir söz asla kullanmaz. Tarihi karakteri canlandıran aktörün gerçek kişiliğini bir tarafa bırakarak, o kişinin canlandırdığı tarihi karakteri izlemeye çalışır.
Kur'an'da anlatılan bir kıssanın temsili olduğunu iddia etmek (Bütün kıssaların temsili olduğu iddiasında olmadığımızı hatırlatırız) , Allah (c.c) nin haşa bize yalan söylediğini iddia etmek anlamına gelmez. Allah (c.c) biz kullarına yönelik olan mesajlarını iletmekte temsili anlatım üslubu kullanarak, vermek istediği mesajın daha kolay ve net anlaşılmasını sağlamaktadır.
Allah (c.c) ile Kur'an'da yer , gök , dağlar ile konuştuğunu beyan eden ayetler bulunduğu (41.11 - 33.72) herkesin malumudur. Biz bu ayetleri okurken nasıl konuşmanın nasıl cereyan ettiğini değil , o konuşma üzerinden verilmek istenilen mesajı okumaya çalışırız. Bakara s. 30. ayetinde geçen konuşmayı, böyle bir düşünce içinde değerlendirmeye çalışacağız.
Kur'an'ın gayb alanına dair olan konuları bize teşbih (benzetme) yolu ile anlattığı malumdur. Allah (c.c) gayb alanına dahil olması ve bizim onu gerçek olarak algılama imkanlarından yoksun olmamız nedeniyle, bizlere kendisini insanların tarafından bilinen, "Hükümdar" tasviri üzerinden anlatmaktadır. Yani Kur'an bilinmeyen gaybi alemi , şahit olduğumuz alemin bilinenlerine benzeterek anlatma yolunu kullanan bir üsluba sahiptir. Allah (c.c) kendisi için eli , gözü , arşı olduğunu beyan ettiği ayetleri, gerçek biçimde anladığımız takdirde ortaya bir çok problem çıkmakta , bu problemler bu gibi ifadelerin benzetme içermiş olması düşüncesi ile aşılmaktadır.
Mele ; Bir hükümdarın yanında bulunan danışman kadrosu için kullanılan bilinen bir terim olarak, Kur'an'da bildiğimiz hükümdarlar olan Yusuf kıssasında (12.43) , Süleyman (a.s) (27.38), Sebe melikesi (27.29), ve Firavun (28.38) ile ilgili anlatımlarda, gerçek anlamda kullanılmaktadır.
Aynı kelime "Mele-i Ala" (Yüce Topluluk) terkibi şeklinde, Saffat s. 8 , Sad s. 69. ayetinde geçmektedir. Mele-i Ala , kendisini bize bir hükümdar tasviri dahilinde anlatan Allah (c.c) nin teşbihi anlatım dahilinde kullandığı bir terkiptir. Yani bize kendisini hükümdara benzeterek anlatan Allah (c.c) nin, etrafında hükümdar danışmanı olarak bu benzetmeye uygun olarak , Meleklerden oluşan bir kadrosu bulunmaktadır. Hükümdar teşbihi dahilinde bizlere kendisini tanıtan Rabbimizin , Bakara s. 30. ayetinde geçen Melekler ile konuşmasını izah etmek bundan sonra biraz daha kolaylaşacaktır.
Bakara s. 30. ayetinde geçen konuşma , bize kendisini bir hükümdara benzeterek anlatan Allah (c.c) nin , yanında olan danışman kadrosuna verdiği isim olan Mele-i Ala ile aralarında geçen temsili ve teşbihi anlatım dahilinde bir konuşmadır.
Mele-i Ala yani Melekler , Allah (c.c) "Ben yeryüzünde bir halife kılacağım" dediği zaman , cevaben "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin? Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz" diyerek bir nevi onun yapacağını beyan ettiği iş hakkında bir nevi ona danışmanlık yaparak, bunun uygun olmayacağını beyan etmektedirler.
Yaptığından sorulmayacağını (21.23) beyan eden Rabbimizin yapacak olduğu bir şey konusunda Meleklerin onu sorgulamasını nasıl izah edebiliriz ?.
Allah (c.c) nin Melekler ile olan konuşması kendisini hükümdar olarak tanıtmış olmasının bir gereği olarak , hükümdarların yanında bulunan danışman kadrosu ile yapılmış temsili bir anlatım olarak görülmelidir. Yani konuşma gerçek olarak yapılmış bir konuşma değildir. Gerçek bir konuşma olarak anlaşıldığı takdirde Meleklerin Allah (c.c) ye nasıl itiraz edebildiği konusunda bir takım spekülasyonlara gitmek gerekecektir. Bu konuşmanın temsil içerdiğini düşündüğümüz zaman bu tür sorulara da gerek kalmayacaktır.
Bu konuda ortaya çıkan sorular ve yapılan yorumlar , Allah ile Melekler arasında geçen konuşmanın gerçekte birebir yapılmış karşılıklı bir konuşma olarak anlaşılmasından kaynaklanmaktadır. Halbuki yapılan konuşma temsili bir anlatım üslubu üzerinden yapılmış olan bir konuşma olarak anlaşılmış olsaydı, bu tür soruların ne kadar gereksiz olduğu da ortaya çıkacaktır.
Burada asıl bakılması gereken nokta, konuşma içinde geçen "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin?" cümlesidir. Melekler halife olarak var edilecek insanın yeryüzünde fesat çıkarıcı ve kan dökücü özelliğe sahip olacağını nereden bilmektedirler? sorusunun cevabı ,yine aynı sure içinde bulunmaktadır. Bu noktada sorulması gereken , "Melekler insanın fesat çıkarıcı ve kan dökücü olacağını nereden biliyorlardı ?" sorusu değil "Melekler neden insan için fesat çıkarıcı ve kan dökücü vasfını öne çıkarmaktadırlar?" sorusudur.
Bakara suresinin ayetlerine dikkat edilirse ağırlıklı olarak İsrailoğulları ile ilgili olup , kan dökücülük ve fesat çıkarıcılık özellikleri bu kavim ile ilgili anlatımlarda öne çıkmaktadır. İsrailoğulları ile ilgili anlatımlara geçilmeden bu kıssanın anlatılmış olması dikkat çekicidir.
[002.011-12] Onlara: Yeryüzünde fesat çıkarmayın, denildiği zaman, «Biz ancak ıslah edicileriz» derler. Haberiniz olsun; gerçekten, asıl fesatçılar bunlardır, ama şuurunda değildirler.
[002.027] Allah'ın ahdini pekiştirdikten sonra bozanlar, birleştirilmesini emrettiği şeyi koparanlar, yeryüzünde fesat çıkaranlar, işte onlar hüsrana uğrayanların ta kendileridir.
[002.204-205] İnsanlardan öyleleri vardır ki, dünya hayatı hakkında söyledikleri senin hoşuna gider. Hatta böylesi kalbinde olana (samimi olduğuna) Allah'ı şahit tutar. Halbuki o, hasımların en yamanıdır.O, dönüp gitti mi yeryüzünde ortalığı fesada vermek, ekinleri tahrip edip nesilleri bozmak için çalışır. Allah bozgunculuğu sevmez.
[002.084-85] Kanınızı dökmeyin, birbirinizi yurdunuzdan sürmeyin diye sizden söz almıştık, sonra bunu böylece kabul etmiştiniz, buna siz şahitsiniz. Sonra siz, birbirinizi öldüren, aranızdan bir takımı memleketlerinden süren, onlara karşı günah ve düşmanlıkta birleşen, onları çıkarmak haramken size esir olarak geldiklerinde fidyelerini vermeye kalkan kimselersiniz. Kitabın bir kısmına inanıp, bir kısmını inkar mı ediyorsunuz? Aranızda böyle yapanın cezası ancak dünya hayatında rezil olmaktır. Ahiret gününde de azabın en şiddetlisine onlar uğratılırlar. Allah yaptıklarınızdan gafil değildir.
Verdiğimiz ayet meallerine dikkat edildiğinde insanın kan dökücülük ve fesat çıkarıcılık özelliği, İsrailoğulları örneğinde ortaya çıkmaktadır. Bakara s. 30. ayetinde Meleklerin "Orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi var edeceksin?" sözleri İsrailoğulları tarafından yapılan fesat ve kan dökücülüğe bir işaret ve onların yaptığı bu hataların Melekler üzerinden dile getirilmesidir.
Muhammed (a.s) ın Medineye hicret etmesi sonucunda , daha önceden elçi ve kitap ile tanışmış bir topluluk olan İsrailoğulları ile ilişkilerinin anlatıldığı Bakara suresindeki ayetler , bu kavmin iman etmemesi sonucunda düştüğü durumu Meleklerin lisanı üzerinden aktarmaktadır.
Melek ve Şeytan kavramları, insan için iyiliği ve kötülüğü sembolize eden kavramlardır. İyi birisi için "Melek gibi insan" , kötü birisi için "Şeytan gibi insan" deyimlerini hepimiz kullanırız. İsrailoğulları Muhammed (a.s) a iman etmemek sureti ile Şeytan olmayı tercih eden bir kavim olarak bizlere anlatılmaktadır.
Peki neden Meleklerin konuşması üzerinden böyle bir şeye işaret edilmektedir ?.
Melekler halife kılınacak olan insanın "Fesat çıkarıcı ve kan dökücü" özelliğini ortaya koyarken, kendilerinin özelliklerini de "Oysa biz Seni överek yüceltiyor ve Seni devamlı takdis ediyoruz" şeklinde ifade etmektedirler. Bu ifadeler aslında Allah (c.c) nin yarattığı kullarda hasıl olan iki ayrı vasıftır. Kul , ya yaratanını överek yücelten ve onu devamlı takdis eden bir hayat üzere , ya da fesat çıkarıcı ve kan dökücü bir hayat üzere yaşamını idame ettirmektedir.
Allah'ı övmek , yüceltmek takdis etmek, yani ona İMAN üzerine dayalı bir yaşam ile , kan dökücülük ve fesat çıkarmaya yönelik yani KÜFÜR üzerine dayalı bir yaşam, yaşam sahasına gelmiş ve gelecek olan bütün insanların taşıyacakları iki ayrı vasıftır. Dünyaya gelen insan ya iman üzere , ya da küfür üzere bir hayat yaşayacaktır. İnsandaki iki zıt vasıf melekler üzerinden anlatılmaktadır.
[002.034] Hani Biz meleklere demiştik ki: «Âdem'e secde ediniz.» Onlar da hemen secde edivermişlerdi. Yanlız İblîs kaçınmış, kibirlenmiş ve kâfirlerden olmuştu.
Ademe secde etme olayını, bu anlattıklarımız üzerinden devam ettiğimiz takdirde, anlamak daha kolaylaşacaktır. Secde eden Melekler ile secde etmeyen Melek olan İblis , aslında insanın kendisini ifade etmektedir. Kendisine iki yol gösterilerek , ya takva ya da fücur yoluna gitme , ya şükredici ya da küfredici olma itiyadında yaratılan insan , Allah'a secde etmeyen bir yaşamı seçtiğinde "Şeytan" vasfını almaktadır. Kendisinde bulunan fücur ve küfür özelliklerini öne çıkaran bir yaşam ve bu yaşamın içselleştirilmesi insanın şeytan haline gelmesini beraberinde getirmektedir.
Tefsirlerde yapılan İblis'in Melek'mi yoksa Cin'mi olduğu yönündeki tartışmalar , kıssanın yaşanmış ve İblis'in gerçek bir şahsiyet olduğundan yola çıkarak yapılmış tartışmalara örnektir. Bu tartışmalar hala sürmekte olup , kıssanın temsili anlatım , İblis'in temsili bir şahsiyet olduğunu hesaba katarak okuduğumuz zaman , bu tartışmaların ne kadar gereksiz olduğu ortaya çıkacaktır.
Bu noktada kıssanın temsili bir kıssa olarak değil , gerçekte yaşanmış bir kıssa olduğundan yola çıkılarak yapılan okuma sonucu ortaya çıkan meselelerden olan,Meleklerin Ademe secde etmesi de anlaşılacaktır. Allah (c.c) Ademi yarattıktan sonra onu Meleklerin karşısına dikerek , ona secde etmelerini emretmemiştir. Olay insan fıtratında olan iyilik ve kötülüğün ortaya çıkmasıdır. İçindeki iyilik duyguları ağır basan kişi, kendisine Allah tarafından verilen emre secde yani itaat ederken , içindeki kötülük duyguları ağır basan kişi, kendisine Allah tarafından verilen emre secde etmemekte yani isyan etmektedir.
Yine bu noktada , Ademe şeytanın yaklaşmasını da anlamak mümkün olacaktır. Bu kıssanın yaşanmış bir kıssa olduğundan yola çıkılarak yapılan tefsirlerinde , Şeytan'ın cennete nasıl girdiği sorusu sorulmaktadır. Halbuki Şeytan Adem'e canlı bir kişilik olarak yaklaşmamıştır. Adem'in kandırılması , içindeki kötülük duygularının dışa yansıması sonucunda kendisine yasaklanan ağaca kendi hür iradesinin verdiği karar doğrultusunda hareket ederek yaklaşması sonucunda meydana gelmiştir. İnsan hür iradesi ile yaptığı kötülükler kötülük sembolü olan Şeytan ile özdeşleştirilerek , yaptığı amelin sonucu anlatılmaktadır.
Adem, iyilik ve kötülük vasfını içinde taşıyan bütün insanları temsil eden prototip bir kişidir. İçinde bulunan iyilik ve kötülük melekeleri ile hayata başlamış , kendisine Allah tarafından bir yol haritası çizilmiş , gitmesi ve gitmemesi gereken yol gösterilerek hayat alanına çıkarılmıştır. Günlerden bir gün , içindeki kötülük melekeleri ağır basarak kendisine yasaklanan ağaca yaklaşarak Allah'a isyan etmiştir. Fakat iyilik melekeleri bu sefer ağır basarak yaptığı hatayı anlamış ve hatasından tevbe ederek geri dönmüştür.
Sonuç olarak : Adem ve İblis kıssası gerçek yaşanmış bir kıssa değil , temsili bir kıssadır. Bu kıssanın temsili olduğunu iddia etmek , Kur'an'ı ret etmek anlamında değildir. Kur'an temsili anlatım üslubunu kullanan bir kitap olarak , bu anlatım üslubunu Adem kıssasında kullanmaktadır. Temsili anlatım üslubu bazı kişi ve olaylar üzerinden mesajı okumaya dayalı bir anlatım üslubudur.
Allah (c.c) kendisini bize hükümdara benzeterek anlatmasından dolayı , bir hükümdarın etrafında bulunan ve "Mele" olarak bildiğimiz danışman kadrosunu , teşbihi bir anlatım dahilinde "Mele-i Ala" şeklinde kendisi için kullanmaktadır.
Bakara s. 30. ayetinde geçen konuşmanın teşbihi anlatım dahilinde anlaşılması gerektiğini düşünmekteyiz. Allah (c.c) nin verdiği bir karara kimsenin itiraz etme yetkisi olamayacağına göre Meleklerin böyle bir itiraz yapması , mümkün değildir. Yapılan bu konuşma birebir gerçekleşmiş bir konuşma da değildir.
Meleklerin konuşması üzerinden verilen bilgiler insanın, iyi ve kötü yönünü ifade etmekte olup , bu ifade temsili bir anlatım üslubu içinde bizlere sunulmaktadır. Biz bu anlatımda mesaja odaklanarak bize asıl gerekli olanı almaya çalışmak yerine , anlatımın kendisi üzerine odaklanarak olayın gerçekliği üzerinden bir okuma yapmak sureti ile bir çok sorunun ortaya çıkmasına sebep olmaktayız.
Eğer kıssa temsili anlatım üslubunun özelliklerini kullanmış olduğundan yola çıkılarak daha kolay anlaşılır , kısır tartışmalar yerine mesajı anlamaya merkezli tartışmalar yapılabilirdi.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
19 Aralık 2015 Cumartesi
Nebi Resullük : Allah (c.c) Adına Konuşma Makamı
Allah (c.c) biz yaşadığımız dünya hayatında uymamız gereken kuralları bizler içinden seçmiş olduğu insanlar ile göndermiştir, Kur'an dilinde bu insanlara "Nebi Resul" denilmektedir. Muhammed (a.s) bu zincirin son halkası olup , ondan sonra bu sıfat kimseye verilmeyecektir. Ancak bazı Kur'an ayetlerinin farklı yorumlanması sonucunda , "Nebilik bitmiştir ancak resulluk bitmeyecek kıyamete kadar devam edecektir" şeklinde söylemlere rastlamaktayız.
İddiamız , nebiliğin bittiği resulluğun de bittiği ve bundan sonra kimsenin böyle bir iddia ile ortaya çıkmayacağı , "Ben resulum" diyen bir kimseye verilecek karşılık, onun sadece bir yalancı ve iftiracı olduğudur.
Bu konuda yapılan önemli yanlış , "Nebi" ve "Resul" kavramlarının aynı insan üzerinde toplanmamış olduğu , Allah (c.c) tarafından seçilen insanların bir kısmının "Nebi" bir kısmının ise "Resul" olduğunun zannedilmesidir. Bu yanlışlığı geleneksel anlayış içinde görmekle birlikte , Kur'an merkezli düşünce etrafında buluşan insanların bir kısmında da görmekteyiz.
[022.075] Allah meleklerden de resuller seçer, insanlardan da. Şüphesiz Allah işitendir, görendir.
Bu konu ile ilgili anahtar ayetimiz, Hacc s. 75. ayeti olup , Allah (c.c) bu ayette "Resul" sıfatını "Melek" ve "İnsan" lara verdiğini bildirmektedir.
"Resul" kelimesi kısaca , alınan bir haberi aktarmak görevli olan bir kimseye denilmektedir.
Allah (c.c) "Melek" resul seçerek, "Al bu mesajımı falan resulüme ilet" demekte, Melek resulden mesajı alan beşer resul ise, insanlara bu mesajı iletmektedir. Allah (c.c) resul olarak seçtiği insanlara "Nebi resul" şeklinde bir paye vermektedir.
"Nebi" ; Bir haberi iletmek ile görevli kimse için kullanılan kelimedir. Bu anlamda resul ve nebi kelimeleri birbiri ile eş anlamlı sayılabilir , bu noktada kafalara "Neden aynı anlamda olan iki kelimenin birlikte kullanıldığı" sorusu takılacaktır.
Hacc s. 75. ayetine geri dönecek olursak , bu ayette melek ve insanlardan resuller seçildiği beyan edilmektedir. İnsan cinsinden olan resulun, melek resulden ayrılması için "Nebi resul" şeklinde bir ifade kullanılmış olabileceğini düşünmekteyiz. Yani "Nebi Resul" sıfatı beşerden seçilmişler için kullanılarak , meleklerden seçilen elçi için böyle bir sıfat kullanılmamaktadır.
Bu anlamda Adem ve Muhammed (a.s) lar arasında gelen bütün beşer elçiler "Nebi Resul" olarak adlandırılmışlardır. Geleneksel düşüncede ki , "Nebi, kendisine kitap verilmeyen peygambere , Resul ise kendisine kitap verilen peygambere denir" şeklindeki tarif , Kur'anın tarifi uyum arz etmemektedir.
"Kitap" kelimesi ; "İki şeyi birbirine eklemek" anlamında olup ağızdan çıkan harflerin birbiri ardı sıra eklenerek dizeler haline gelmesine de "Kitap" denilmektedir. Allah (c.c) nin göndermiş olduğu bütün Nebi Resullerin ağzından çıkan kelimeler ile aktardıkları mesaj, almış oldukları vahyin sonucu olup bu anlamda , kitap verilmemişlik gibi bir durum asla söz konusu değildir.
Kitap verilmemişlik gibi bir iddia, beraberinde bu iddia sahiplerini , "Ben size Allah'ın gönderdiği elçiyim" diyen birinin, bu elçiliğinin delili olan vahyi almadığını iddia ederek, Allah (c.c) nin gönderdiği bir kısım elçiyi yalancı konumuna düşürmek durumuna getirecektir.
Allah (c.c) nin göndermiş olduğu hiç bir "Nebi Resul" bu görevin kendisine verilmiş olduğu haberini almadan " Ben Resulum" diye ortaya asla çıkamaz. Adem ve Muhammed (a.s) lar arasında gelen ve sayısının sadece Allah (c.c) nin bildiği bütün seçilmiş insanlar, bu seçilmişliklerini Allah (c.c) den aldıkları vahiy ile belgelemişlerdir.
Allah (c.c) den böyle bir belge ile görev alan bu seçilmişler kavimlerine giderek , almış oldukları vahyi ağızları ile iletmeleri onların "Kitap" almış olduklarını gösterir. Çünkü o Resullerin ağızlarından dökülen kelimelerin bir araya getirdiği cümleler, almış oldukları vahyin aktarılmasından başka bir şey değildir. Bu anlamda "Kendisine kitap verilmeyen elçi" diye bir şey asla olamaz.
Bütün bunlardan sonra, "Nebi Resul" payesini alan insanlar , yeryüzünde Allah (c.c) nin mesajını insanlara iletmekle görevli olan kişiler olup , onların üstlendikleri bu görev, YER YÜZÜNDE ALLAH (C.C) ADINA KONUŞMAKTIR. Muhammed (a.s) a inen ilk ayetler olan Alak suresindeki "Oku seni yaratan rabbinin adı ile" emri, ona Allah (c.c) adına konuşma görevinin verildiğini beyan etmektedir.
Muhammed (a.s) "Nebi resul" zincirinin son halkası olup, ondan sonra hiç kimse Allah (c.c) adına okuma yetkisine sahip olMAyacaktır. Ahzab suresinin 40. ayetinde "Onun Allah'ın resulu ve nebilerin sonuncusu" olduğunun beyan edilmesi , Nebi ve Resul kelimelerini birbirinden ayıranlar için , nebiliğin bittiği fakat resullüğün devam ettiği gibi bir zanna götürmüştür. Bu düşünce sahipleri, Nebi ve Resullüğün et ile tırnak gibi birbirinden ayrılmasının mümkün olmadığını bilselerdi böyle bir hataya düşmelerine gerek kalmazdı.
Nebi ve Resullüğün birbirinden ayrılarak , resullüğün devam ettiğini iddia edenlerin bir kısmı, bu resullüğü kendilerine layık görerek, "Ben de resulüm" diyerek ortalıklarda dolaştıklarını , hatta bu kimselere inanan bir kısım insanın da olduğuna şahit olmaktayız.
Herkesin malumudur ki, bir göreve atanmak isteyenlerin için gerekli belgeleri getirilme zorunluluğu vardır. Bir kimse eğer "Ben resulum" diye bir iddia sahibi ise, bu resullüğünün tasdiki ve ilanı için, elinde kim tarafından resul olarak gönderildi ise, ondan bir belge getirmesi zorunluluğu vardır.
"Ben Kur'anın resulüyüm" şeklinde bir iddia ile ortaya çıkanlara ise , Kur'anın Muhammed (a.s) ın resullüğünün belgesi olduğunu, eski resulün belgesinin , yeni resul !! için geçerli olamayacağını söyleriz. Çünkü gelen her resul , kendisinin resul olduğuna dair bir belge ile gelip, önceki resulun belgesi ile kavimlerinin karşısına çıkMAmıştır.
"Kur'an resulü" sadece Muhammed (a.s) için geçerli bir deyimdir, neden mi?
Bizler Kur'an ayetleri ile ilgili bir yorumda bulunduğumuz zaman bu yorumun doğru veya yanlış olma ihtimali mevcuttur. Eğer Muhammed (a.s) aldığı vahy ile ilgili bir yanlışta bulunduğu takdirde , vahy bu yanlışı düzeltir , bizlerin böyle vahy almak durumu olmadığı için , bizim yaptığımız yorumlar sadece kendi ilim ve bilgi düzeyimizin sınırları dahilindedir.
Muhammed (a.s) bu konuda bizlerden ayrıcalıklı bir konuma sahip olarak Allah (c.c) iletişim halinde olduğu için yaptığı yanlışın düzeltilmesi söz konusudur. Muhammed (a.s) dan başka bir kimsenin Allah (c.c) adına konuşma yetkisi bulunmadığı için hiç kimsenin "Ben Kur'anın resulüyüm" diyerek çakma resullük iddiasında bulunmaya hakkı yoktur.
Nebi Resul görevini almış kişiler, yeryüzünde Allah (c.c) adına konuşma yetkisine sahip kimseler olduğu için bu gün böyle bir iddia ile ortaya çıkan kimselere söyleyeceğimiz iki kelime vardır ki o da YALANCI ve İFTİRACI olduklarıdır. Çünkü artık bir beşerin çıkıp Allah (c.c) adına konuşma yetkisi yoktur .
Bu gün artık "Nebi Resul" olmak görevini yüklenen bir kimsenin olmasının veya gelmesinin imkansız olduğunundan sonra , "Nebi Resul" denilen kimselerin yeryüzünde Allah (c.c) adına konuşma yetkileri olduğundan yola çıkarak, son nebi resul olan Muhammed (a.s) a itaatı emreden ayetleri bu gün nasıl okumak gerektiği sorusu cevabını beklemektedir.
Bu konuda herhangi bir cevap verilmediğini söylemek istemediğimizi hatırlatmak isteriz, söylemek istediğimiz ,bu konuda verilen cevapların bazı problemleri beraberinde getirmesi açısından sıkıntılar doğurduğudur şöyle ki;
Kur'an içinde bir çok ayette, "Allah'a ve resulüne itaat edin" şeklinde emir vardır. Bu ayetlerin hayata pratize edilmesi konusunda, Muhammed (a.s) hayatta iken herhangi bir sıkıntı mevcut değildi.
[004.080] Kim resule itaat ederse, gerçekte Allah'a itaat etmiştir. Kim de yüz çevirirse, Biz seni onların üzerine koruyucu göndermedik.
Nisa s. 80. ayeti, resule itaat etmek demeyi Allah'a itaat etmek ile birleştirmiştir. Resul hayatta olduğu için Allah (c.c) adına konuşan bir kişi olması hasebiyle onun yaşamı dahilinde resulluk görevi ile ilgili vahiy haricindeki sözleri bile itaat edilmesi gereken sözler olarak değerlendirilmekteydi.
Muhammed (a.s) ın elçilik görevi ile ilgili olan vahiy harici sözlerinde ve fiillerinde herhangi bir hata olduğu takdirde bu hata, devam eden vahiy süreci dahilinde inen ayetler ile düzeltilmekteydi. Tevbe , Enfal ve Abese surelerinde, bu hatalı uygulamaları konusunda elçiyi uyaran ayetler buna örnektir.
Bu noktada klasik söylem olan "Hadise itaatın farz" olması konusunun Muhammed (a.s) ın yaşadığı zaman ile sınırlı bir söylem ve durum olduğunu onun vefatı sonrasında , onun söylediği rivayet edilen sözlere itaatın böyle bir farziyet taşıması asla söz konusu olamaz.
Problem şimdi resule itaatı emreden ayetlerin nasıl hayata geçeceği konusunda olup, "Ehli Hadis" geleneği , elçiye olması gereken itaatın artık rivayet kitaplarında bulunan ve ona ait olduğu söylenen sözlere olması gerektiğini iddia etmektedir. Ancak burada da şöyle bir sıkıntı ortaya çıkmaktadır;
Rivayet kitaplarındaki "Hadis" denilen sözler eğer bu gün "Resule itaat edin" emrini karşılıyor diyecek olursak , hadis adı verilen sözlerin sahih olup olmadıkları konusunda bir çok ihtilaf olduğu herkesin malumudur. X hadisçisi herhangi bir hadis için sahihtir derken , Y hadisçisi aynı hadis için sahih değildir diyebilmektedir.
Aynı hadisin, bir hadisçinin gözünde sahih , bir başka hadisçinin gözünde gayri sahih olması , o hadisi sahih kabul edenler tarafından, sahih kabul etmeyenlere karşı, resule itaat etmediği gibi suçlamaları beraberinde getirecektir.
Bu gün elimizde olan hiç bir hadis kitabında Muhammed (a.s) ın söylediği rivayet edilen sözler , onun ağzından çıktığı gibi aynı şekilde mevcut değildir. Bu iddia bizim şahsi düşüncemiz olmayıp , hadis alimlerinin üzerinde ittifak ettikleri bir konudur. Hadis olarak rivayet edilen sözler , rivayet edenin aklında kaldığı kadarı veya anladığının başka bir kişiye aktarılmasından ibarettir. Bu aktarımda eksik , hata , yalan olması muhtemel olup , hadis usulu dairesinde bu ihtimaller bir şekilde çözülmeye çalışılmıştır.
Hal böyle iken, elimizde bulunan kitaplardaki hadis olarak bilinen sözlere ,Allah (c.c) nin itaatı emrettiğini iddia etmek, Allah ve elçisine yalan ve iftira etmekten başka bir anlam taşımayacak ve Allah (c.c) adına konuşan bir elçinin sözleri , kişisel içtihatların insafına bırakılarak , elçi yerine bu kişiler Allah (c.c) adına konuşturulmuş olacaktır.
Bu iddiamız , resule itaatı emreden ayetlerin ortadan kaldırılması yani neshedilmesi gibi bir düşünceyi ortaya atıyor gibi bir izlenim oluşturabilir , ancak kimsenin ayetleri neshetme gibi bir yetkisi olmadığı için bu ayetler kıyamete kadar okunacak ve hayata pratize edilmeye çalışılacaktır.
Bu ayetlerin Hayata pratize edilmesi nasıl olacaktır?.
"Nisa s. 80. ayeti , Allah (c.c) ve elçisine itaati emreden ayetleri anlama klavuzudur" demek yanlış bir ifade olmayacaktır. Çünkü itaat konusu elçi üzerinden Allah (c.c) ye bağlanmıştır. Bu gün elimizde Muhammed (a.s) ağzından çıktığı kesin ve üzerinde herhangi bir ihtilaf olmayan tek bir yazılı metin vardır o da Kur'an metnidir. Elçinin getirdiği bu kitaba itaat, elçiye itaat etmiş sayılmakla birlikte Allah (c.c) ye itaat etmiş olmayı beraberinde getirir.
Geriye, şimdi elimizdeki "Hadis" adı verilen müktesebata, nasıl bir konum yükleyebileceğimiz meselesi kalmaktadır.
[004.059] Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Peygambere de itaat edin ve sizden olan emir sahibine de itaat edin. Eğer herhangi bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz; Allah'a ve ahiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah ve Resulüne arz edin. Bu, daha iyidir ve sonuç bakımından da daha güzeldir.
Nisa . 59 ve benzeri ayetlerde , herhangi bir husustaki ihtilafın Allah ve elçisine götürülmesi emredilmektedir. Elçinin sözleri konusundaki ihtilafın , elçinin olmaması nedeniyle (olsa zaten ihtilaf olmazdı) Allah' a götürülmesi gerekmektedir.
Bu gün elimizde olan hadis müktesebatı içindeki hadis adındaki sözler , eğer Kur'an ayetleri ile bir çelişki arz etmiyorsa , "Bu sözlerin Muhammed (a.s) a ait olma ihtimali yüksektir" diyebiliriz. Kur'an ile uyum arz etse bile "Bu sözü kesin olarak o söylemiştir" şeklinde bir kesin ifade kullanmak doğru değildir.
Sonuç olarak ; Allah (c.c) adına konuşmak için seçilmiş olan tek yetkili şahıslar olan "Nebi Resul" payesini alan insanlar , Muhammed (a.s) ile son bulmuş ve ondan sonra gelen ve kendisine resullük payesi vermeye kalkan kim olursa olsun , resullüğü kendisinden veya müritlerinden menkul bir sahtekar ,yalancı veya psikiyatrik tedaviye muhtaç bir kimse olarak görülmesi gerekmektedir.
Son elçinin Allah (c.c) adına konuşan birisi olması nedeniyle yaşarken onun ağzından çıkan sözler sahabe arasında herhangi bir ihtilaf teşkil etmezken , onun vefatından sonra toplanan ve ona ait olduğu iddia edilen sözlerin "Resule itaat" emrinin karşılığı asla olamaz.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
İddiamız , nebiliğin bittiği resulluğun de bittiği ve bundan sonra kimsenin böyle bir iddia ile ortaya çıkmayacağı , "Ben resulum" diyen bir kimseye verilecek karşılık, onun sadece bir yalancı ve iftiracı olduğudur.
Bu konuda yapılan önemli yanlış , "Nebi" ve "Resul" kavramlarının aynı insan üzerinde toplanmamış olduğu , Allah (c.c) tarafından seçilen insanların bir kısmının "Nebi" bir kısmının ise "Resul" olduğunun zannedilmesidir. Bu yanlışlığı geleneksel anlayış içinde görmekle birlikte , Kur'an merkezli düşünce etrafında buluşan insanların bir kısmında da görmekteyiz.
[022.075] Allah meleklerden de resuller seçer, insanlardan da. Şüphesiz Allah işitendir, görendir.
Bu konu ile ilgili anahtar ayetimiz, Hacc s. 75. ayeti olup , Allah (c.c) bu ayette "Resul" sıfatını "Melek" ve "İnsan" lara verdiğini bildirmektedir.
"Resul" kelimesi kısaca , alınan bir haberi aktarmak görevli olan bir kimseye denilmektedir.
Allah (c.c) "Melek" resul seçerek, "Al bu mesajımı falan resulüme ilet" demekte, Melek resulden mesajı alan beşer resul ise, insanlara bu mesajı iletmektedir. Allah (c.c) resul olarak seçtiği insanlara "Nebi resul" şeklinde bir paye vermektedir.
"Nebi" ; Bir haberi iletmek ile görevli kimse için kullanılan kelimedir. Bu anlamda resul ve nebi kelimeleri birbiri ile eş anlamlı sayılabilir , bu noktada kafalara "Neden aynı anlamda olan iki kelimenin birlikte kullanıldığı" sorusu takılacaktır.
Hacc s. 75. ayetine geri dönecek olursak , bu ayette melek ve insanlardan resuller seçildiği beyan edilmektedir. İnsan cinsinden olan resulun, melek resulden ayrılması için "Nebi resul" şeklinde bir ifade kullanılmış olabileceğini düşünmekteyiz. Yani "Nebi Resul" sıfatı beşerden seçilmişler için kullanılarak , meleklerden seçilen elçi için böyle bir sıfat kullanılmamaktadır.
Bu anlamda Adem ve Muhammed (a.s) lar arasında gelen bütün beşer elçiler "Nebi Resul" olarak adlandırılmışlardır. Geleneksel düşüncede ki , "Nebi, kendisine kitap verilmeyen peygambere , Resul ise kendisine kitap verilen peygambere denir" şeklindeki tarif , Kur'anın tarifi uyum arz etmemektedir.
"Kitap" kelimesi ; "İki şeyi birbirine eklemek" anlamında olup ağızdan çıkan harflerin birbiri ardı sıra eklenerek dizeler haline gelmesine de "Kitap" denilmektedir. Allah (c.c) nin göndermiş olduğu bütün Nebi Resullerin ağzından çıkan kelimeler ile aktardıkları mesaj, almış oldukları vahyin sonucu olup bu anlamda , kitap verilmemişlik gibi bir durum asla söz konusu değildir.
Kitap verilmemişlik gibi bir iddia, beraberinde bu iddia sahiplerini , "Ben size Allah'ın gönderdiği elçiyim" diyen birinin, bu elçiliğinin delili olan vahyi almadığını iddia ederek, Allah (c.c) nin gönderdiği bir kısım elçiyi yalancı konumuna düşürmek durumuna getirecektir.
Allah (c.c) nin göndermiş olduğu hiç bir "Nebi Resul" bu görevin kendisine verilmiş olduğu haberini almadan " Ben Resulum" diye ortaya asla çıkamaz. Adem ve Muhammed (a.s) lar arasında gelen ve sayısının sadece Allah (c.c) nin bildiği bütün seçilmiş insanlar, bu seçilmişliklerini Allah (c.c) den aldıkları vahiy ile belgelemişlerdir.
Allah (c.c) den böyle bir belge ile görev alan bu seçilmişler kavimlerine giderek , almış oldukları vahyi ağızları ile iletmeleri onların "Kitap" almış olduklarını gösterir. Çünkü o Resullerin ağızlarından dökülen kelimelerin bir araya getirdiği cümleler, almış oldukları vahyin aktarılmasından başka bir şey değildir. Bu anlamda "Kendisine kitap verilmeyen elçi" diye bir şey asla olamaz.
Bütün bunlardan sonra, "Nebi Resul" payesini alan insanlar , yeryüzünde Allah (c.c) nin mesajını insanlara iletmekle görevli olan kişiler olup , onların üstlendikleri bu görev, YER YÜZÜNDE ALLAH (C.C) ADINA KONUŞMAKTIR. Muhammed (a.s) a inen ilk ayetler olan Alak suresindeki "Oku seni yaratan rabbinin adı ile" emri, ona Allah (c.c) adına konuşma görevinin verildiğini beyan etmektedir.
Muhammed (a.s) "Nebi resul" zincirinin son halkası olup, ondan sonra hiç kimse Allah (c.c) adına okuma yetkisine sahip olMAyacaktır. Ahzab suresinin 40. ayetinde "Onun Allah'ın resulu ve nebilerin sonuncusu" olduğunun beyan edilmesi , Nebi ve Resul kelimelerini birbirinden ayıranlar için , nebiliğin bittiği fakat resullüğün devam ettiği gibi bir zanna götürmüştür. Bu düşünce sahipleri, Nebi ve Resullüğün et ile tırnak gibi birbirinden ayrılmasının mümkün olmadığını bilselerdi böyle bir hataya düşmelerine gerek kalmazdı.
Nebi ve Resullüğün birbirinden ayrılarak , resullüğün devam ettiğini iddia edenlerin bir kısmı, bu resullüğü kendilerine layık görerek, "Ben de resulüm" diyerek ortalıklarda dolaştıklarını , hatta bu kimselere inanan bir kısım insanın da olduğuna şahit olmaktayız.
Herkesin malumudur ki, bir göreve atanmak isteyenlerin için gerekli belgeleri getirilme zorunluluğu vardır. Bir kimse eğer "Ben resulum" diye bir iddia sahibi ise, bu resullüğünün tasdiki ve ilanı için, elinde kim tarafından resul olarak gönderildi ise, ondan bir belge getirmesi zorunluluğu vardır.
"Ben Kur'anın resulüyüm" şeklinde bir iddia ile ortaya çıkanlara ise , Kur'anın Muhammed (a.s) ın resullüğünün belgesi olduğunu, eski resulün belgesinin , yeni resul !! için geçerli olamayacağını söyleriz. Çünkü gelen her resul , kendisinin resul olduğuna dair bir belge ile gelip, önceki resulun belgesi ile kavimlerinin karşısına çıkMAmıştır.
"Kur'an resulü" sadece Muhammed (a.s) için geçerli bir deyimdir, neden mi?
Bizler Kur'an ayetleri ile ilgili bir yorumda bulunduğumuz zaman bu yorumun doğru veya yanlış olma ihtimali mevcuttur. Eğer Muhammed (a.s) aldığı vahy ile ilgili bir yanlışta bulunduğu takdirde , vahy bu yanlışı düzeltir , bizlerin böyle vahy almak durumu olmadığı için , bizim yaptığımız yorumlar sadece kendi ilim ve bilgi düzeyimizin sınırları dahilindedir.
Muhammed (a.s) bu konuda bizlerden ayrıcalıklı bir konuma sahip olarak Allah (c.c) iletişim halinde olduğu için yaptığı yanlışın düzeltilmesi söz konusudur. Muhammed (a.s) dan başka bir kimsenin Allah (c.c) adına konuşma yetkisi bulunmadığı için hiç kimsenin "Ben Kur'anın resulüyüm" diyerek çakma resullük iddiasında bulunmaya hakkı yoktur.
Nebi Resul görevini almış kişiler, yeryüzünde Allah (c.c) adına konuşma yetkisine sahip kimseler olduğu için bu gün böyle bir iddia ile ortaya çıkan kimselere söyleyeceğimiz iki kelime vardır ki o da YALANCI ve İFTİRACI olduklarıdır. Çünkü artık bir beşerin çıkıp Allah (c.c) adına konuşma yetkisi yoktur .
Bu gün artık "Nebi Resul" olmak görevini yüklenen bir kimsenin olmasının veya gelmesinin imkansız olduğunundan sonra , "Nebi Resul" denilen kimselerin yeryüzünde Allah (c.c) adına konuşma yetkileri olduğundan yola çıkarak, son nebi resul olan Muhammed (a.s) a itaatı emreden ayetleri bu gün nasıl okumak gerektiği sorusu cevabını beklemektedir.
Bu konuda herhangi bir cevap verilmediğini söylemek istemediğimizi hatırlatmak isteriz, söylemek istediğimiz ,bu konuda verilen cevapların bazı problemleri beraberinde getirmesi açısından sıkıntılar doğurduğudur şöyle ki;
Kur'an içinde bir çok ayette, "Allah'a ve resulüne itaat edin" şeklinde emir vardır. Bu ayetlerin hayata pratize edilmesi konusunda, Muhammed (a.s) hayatta iken herhangi bir sıkıntı mevcut değildi.
[004.080] Kim resule itaat ederse, gerçekte Allah'a itaat etmiştir. Kim de yüz çevirirse, Biz seni onların üzerine koruyucu göndermedik.
Nisa s. 80. ayeti, resule itaat etmek demeyi Allah'a itaat etmek ile birleştirmiştir. Resul hayatta olduğu için Allah (c.c) adına konuşan bir kişi olması hasebiyle onun yaşamı dahilinde resulluk görevi ile ilgili vahiy haricindeki sözleri bile itaat edilmesi gereken sözler olarak değerlendirilmekteydi.
Muhammed (a.s) ın elçilik görevi ile ilgili olan vahiy harici sözlerinde ve fiillerinde herhangi bir hata olduğu takdirde bu hata, devam eden vahiy süreci dahilinde inen ayetler ile düzeltilmekteydi. Tevbe , Enfal ve Abese surelerinde, bu hatalı uygulamaları konusunda elçiyi uyaran ayetler buna örnektir.
Bu noktada klasik söylem olan "Hadise itaatın farz" olması konusunun Muhammed (a.s) ın yaşadığı zaman ile sınırlı bir söylem ve durum olduğunu onun vefatı sonrasında , onun söylediği rivayet edilen sözlere itaatın böyle bir farziyet taşıması asla söz konusu olamaz.
Problem şimdi resule itaatı emreden ayetlerin nasıl hayata geçeceği konusunda olup, "Ehli Hadis" geleneği , elçiye olması gereken itaatın artık rivayet kitaplarında bulunan ve ona ait olduğu söylenen sözlere olması gerektiğini iddia etmektedir. Ancak burada da şöyle bir sıkıntı ortaya çıkmaktadır;
Rivayet kitaplarındaki "Hadis" denilen sözler eğer bu gün "Resule itaat edin" emrini karşılıyor diyecek olursak , hadis adı verilen sözlerin sahih olup olmadıkları konusunda bir çok ihtilaf olduğu herkesin malumudur. X hadisçisi herhangi bir hadis için sahihtir derken , Y hadisçisi aynı hadis için sahih değildir diyebilmektedir.
Aynı hadisin, bir hadisçinin gözünde sahih , bir başka hadisçinin gözünde gayri sahih olması , o hadisi sahih kabul edenler tarafından, sahih kabul etmeyenlere karşı, resule itaat etmediği gibi suçlamaları beraberinde getirecektir.
Bu gün elimizde olan hiç bir hadis kitabında Muhammed (a.s) ın söylediği rivayet edilen sözler , onun ağzından çıktığı gibi aynı şekilde mevcut değildir. Bu iddia bizim şahsi düşüncemiz olmayıp , hadis alimlerinin üzerinde ittifak ettikleri bir konudur. Hadis olarak rivayet edilen sözler , rivayet edenin aklında kaldığı kadarı veya anladığının başka bir kişiye aktarılmasından ibarettir. Bu aktarımda eksik , hata , yalan olması muhtemel olup , hadis usulu dairesinde bu ihtimaller bir şekilde çözülmeye çalışılmıştır.
Hal böyle iken, elimizde bulunan kitaplardaki hadis olarak bilinen sözlere ,Allah (c.c) nin itaatı emrettiğini iddia etmek, Allah ve elçisine yalan ve iftira etmekten başka bir anlam taşımayacak ve Allah (c.c) adına konuşan bir elçinin sözleri , kişisel içtihatların insafına bırakılarak , elçi yerine bu kişiler Allah (c.c) adına konuşturulmuş olacaktır.
Bu iddiamız , resule itaatı emreden ayetlerin ortadan kaldırılması yani neshedilmesi gibi bir düşünceyi ortaya atıyor gibi bir izlenim oluşturabilir , ancak kimsenin ayetleri neshetme gibi bir yetkisi olmadığı için bu ayetler kıyamete kadar okunacak ve hayata pratize edilmeye çalışılacaktır.
Bu ayetlerin Hayata pratize edilmesi nasıl olacaktır?.
"Nisa s. 80. ayeti , Allah (c.c) ve elçisine itaati emreden ayetleri anlama klavuzudur" demek yanlış bir ifade olmayacaktır. Çünkü itaat konusu elçi üzerinden Allah (c.c) ye bağlanmıştır. Bu gün elimizde Muhammed (a.s) ağzından çıktığı kesin ve üzerinde herhangi bir ihtilaf olmayan tek bir yazılı metin vardır o da Kur'an metnidir. Elçinin getirdiği bu kitaba itaat, elçiye itaat etmiş sayılmakla birlikte Allah (c.c) ye itaat etmiş olmayı beraberinde getirir.
Geriye, şimdi elimizdeki "Hadis" adı verilen müktesebata, nasıl bir konum yükleyebileceğimiz meselesi kalmaktadır.
[004.059] Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Peygambere de itaat edin ve sizden olan emir sahibine de itaat edin. Eğer herhangi bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz; Allah'a ve ahiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah ve Resulüne arz edin. Bu, daha iyidir ve sonuç bakımından da daha güzeldir.
Nisa . 59 ve benzeri ayetlerde , herhangi bir husustaki ihtilafın Allah ve elçisine götürülmesi emredilmektedir. Elçinin sözleri konusundaki ihtilafın , elçinin olmaması nedeniyle (olsa zaten ihtilaf olmazdı) Allah' a götürülmesi gerekmektedir.
Bu gün elimizde olan hadis müktesebatı içindeki hadis adındaki sözler , eğer Kur'an ayetleri ile bir çelişki arz etmiyorsa , "Bu sözlerin Muhammed (a.s) a ait olma ihtimali yüksektir" diyebiliriz. Kur'an ile uyum arz etse bile "Bu sözü kesin olarak o söylemiştir" şeklinde bir kesin ifade kullanmak doğru değildir.
Sonuç olarak ; Allah (c.c) adına konuşmak için seçilmiş olan tek yetkili şahıslar olan "Nebi Resul" payesini alan insanlar , Muhammed (a.s) ile son bulmuş ve ondan sonra gelen ve kendisine resullük payesi vermeye kalkan kim olursa olsun , resullüğü kendisinden veya müritlerinden menkul bir sahtekar ,yalancı veya psikiyatrik tedaviye muhtaç bir kimse olarak görülmesi gerekmektedir.
Son elçinin Allah (c.c) adına konuşan birisi olması nedeniyle yaşarken onun ağzından çıkan sözler sahabe arasında herhangi bir ihtilaf teşkil etmezken , onun vefatından sonra toplanan ve ona ait olduğu iddia edilen sözlerin "Resule itaat" emrinin karşılığı asla olamaz.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)