KURBAN EDİLMEK İSTENEN İSMAİL AS MI , İSHAK AS MI ?

Kur'anda İbrahim as ın oğlunu kurban etmek ile imtihana tutulması konusunun içinde tartışılan konulardan birisi bu oğlunun kim olduğu meselesidir.Kur'anda bu konuda net bir isim zikredilmemesi geçmişteve günümüzde tartışlına konulardan birisidir. Bildiğimiz üzere İbrahim as ın ismail ve ishak adında iki oğlu vardır ve kurban edilmek istenen oğlunun ishak olduğu geçmişte bazı tefsirciler tarafından ileri sürülmüştür. Şunu önce belirtmek isterizki kıssaların bize anlatılmasındaki ana fikrin o kıssadan bir hisse almak amaçlı olduğu ve önemli olanın o kıssada bizim için ne gibi bir mesaj olduğudur. Bu konunun tartışılması (kurban edilmek istenenin kim olduğu konusu) o kıssadaki Allaha en sevdiğini onun yolunda kurban edebilme teslimiyetinin arka plana atılarak kıssa içinde dönüp dolaşarak kıssaları geçmişte yaşanmış bir hikaye demeti olarak görmek anlamına gelir. Birde üstüne, kurban edilmek istenen oğlunun ishak olduğu gibi bir düşünce kur'an bütünlüğünü hesaba katmadan anlaşılmaya çalışılan bir konunun ne gibi yanlışlara götürdüğünün bir örneğidir. 

Günümüzde "kur'anı tevrattan anlama" düşüncesininde bir uzantısı olarak gördüğümüz bu gibi düşünceler kuran kıssalarını tevrata doğrulatmak gibi yanlışlığın eseri olarak karşımıza çıkmaktadır. Halbuki esas olan kur'anı tevrattan değil tevratı kur'andan anlamaya çalışmaktır. Nasılki hadislerin doğruluğunu kur'anla sağlamasını yaptıktan sonra kabul veya red ediyorsak tevrattaki bir haberin doğruluğunuda kur'anla sağlamasını yapıp kabul veya red etmemiz gerekir. 

Kurban edilmek istenen oğlunun ishak olduğu tevratta yazdığı için bu düşünceye kapılanların kendi düşüncelirinin kaynağının geçmişteki  tefsirlere sızan israiliyat haberler olduğunu bilmeleri gerekir. Bunun traji komik diyebileceğimiz tarafıda modernist kur'an anlayışlarına sahip olan bir kısım zevatında bunu kabul etmeleridir. Bu konu "sadece kur'an " diyenlerinde sadece kur'an ile imtihanı olup net bir isim verilmeden ancak kur'an bütünlüğünde o ismin hangisi olduğu konusu tartışalımayacak kadar açık olan bir konuda, kur'an + rivayet + tevrat gibi yan kaynaklara teslim olmalarının göstergesidir.

Bu konu ile ilgili ayetlerin meallerini görerek devam edelim.  İbrahim as ın ateşten kurtulmasının ardından lut as ın kavmine gönderilen meleklerin önce ibrahim as a uğraması ile ilgili ayetlerin mealleri ile şu şekildedir.

Hud suresi 69-75. ayetlerinin meali  

69- Andolsun, elçilerimiz İbrahim'e müjde ile geldikleri zaman; "Selam" dediler. O da: "Selam" dedi (ve) hemen gecikmeden kızartılmış bir buzağı getirdi.
70- Ellerinin ona uzanmadığını görünce (İbrahim durumdan) hoşlanmadı ve içine bir tür korku düştü. Dediler ki: "Korkma. Biz Lut kavmine gönderildik."
71- Karısı ayaktaydı, bunun üzerine güldü. Biz ona İshak'ı, İshak'ın arkasından da Yakub'u müjdeledik.
72- "Vay bana" dedi (kadın). "Ben kocamış bir kadın iken ve şu kocam da bir ihtiyar iken doğuracak mıyım? Gerçekten bu, şaşırtıcı bir şey!.."
73- Dediler ki: "Allah'ın emrine mi şaşıyorsun? Allah'ın rahmeti ve bereketleri sizin üzerinizdedir, ey ev halkı şüphesiz O, övülmeye layık olandır, Mecid'tir."

Hicr suresi 51-56. ayetlerinin meali 

51- Onlara İbrahim'in konuklarından haber ver.
52- Yanına girdiklerinde "Selam" demişlerdi. O da: "Biz sizden korkmaktayız" demişti.
53- Dediler ki: "Korkma biz sana bilgin bir çocuk müjdelemekteyiz."
54- Dedi ki: "Bana ihtiyarlık gelip-çökmüşken mi müjdeliyorsunuz? Beni ne ile müjdelemektesiniz?"
55- Dediler ki: "Seni gerçekle müjdeledik; öyleyse umut kesenlerden olma."
56- Dedi ki: "Sapıklar dışında Rabbinin rahmetinden kim umut keser?"

Meryem suresi 47-50. ayetlerinin meali

47- (İbrahim:) "Selam üzerine olsun, senin için Rabbimden bağışlanma dileyeceğim, çünkü, O, bana pek lütufkardır" dedi.
48- "Sizden ve Allah'tan başka taptıklarınızdan kopup-ayrılıyorum ve Rabbime dua ediyorum. Umulur ki, Rabbime dua etmekle mutsuz olmayacağım."
49- Böylelikle, onlardan ve Allah'tan başka taptıklarından kopup-ayrılınca ona İshak'ı ve (oğlu) Yakup'u armağan ettik ve her birini peygamber kıldık.
50- Onlara rahmetimizden armağan(lar) bağışladık ve onlar için yüce bir doğruluk dili verdik.

Enbiya suresi 69-73. ayetlerinin meali

69- Biz de dedik ki: "Ey ateş, İbrahim'e karşı soğuk ve esenlik ol."
70- Ona bir düzen (tuzak) kurmak istediler, fakat Biz onları daha çok hüsrana uğrayanlar kıldık.
71- Onu ve Lut'u kurtarıp içinde, alemler (insanlık) için bereketler kıldığımız yere (ülkeye) çıkardık.
72- Ona İshak'ı armağan ettik, üstüne de Yakub'u; her birini salihler kıldık.
73- Ve onları, Kendi emrimizle hidayete yönelten önderler kıldık ve onlara hayrı kapsayan-fiilleri, namaz kılmayı ve zekat vermeyi vahyettik. Onlar Bize ibadet edenlerdi.

Saffat suresi 99-113. ayetlerinin meali

99- (İbrahim) Dedi ki: “Şüphesiz ben, Rabbime gidiciyim; O, beni hidayete erdirecektir.”
100- “Rabbim, bana salihlerden (olan bir çocuk) armağan et.”
101- Biz de onu halim bir çocukla müjdeledik.
102- Böylece (çocuk) onun yanında koşabilecek çağa erişince (İbrahim ona): “Oğlum” dedi. “Gerçekten ben seni rüyamda boğazlıyorken gördüm. Bir bak, sen ne düşünüyorsun.” (Oğlu İsmail) Dedi ki: “Babacığım, emrolunduğun şeyi yap. İnşaAllah, beni sabredenlerden bulacaksın.”
103- Sonunda ikisi de (Allah’ın emrine ve takdirine) teslim olup  onu alnı üzerine yatırdı.
104- Biz ona: “Ey İbrahim” diye seslendik.
105- “Gerçekten sen, rüyayı doğruladın. Şüphesiz Biz, ihsanda bulunanları böyle ödüllendiririz.”
106- Doğrusu bu, apaçık bir imtihandı.
107- Ve ona büyük bir kurbanı fidye olarak verdik.
108- Sonra gelenler arasında ona (hayırlı ve şerefli bir isim) bıraktık.
109- İbrahim’e selam olsun.
110- Biz, ihsanda bulunanları böyle ödüllendiririz.
111- Şüphesiz o, Bizim mü’min olan kullarımızdandır.
112- Biz ona, salihlerden bir peygamber olarak İshak’ı da müjdeledik.
113- Ona ve İshak’a bereketler verdik. İkisinin soyundan, ihsanda bulunan (muhsin olan) da var, açıkça kendi nefsine zulmeden de.

Zariyat suresi 24-30. ayetleri

24- Sana İbrahim'in ağırlanan konuklarının haberi geldi mi?
25- Hani, yanına girdiklerinde: "Selam" demişlerdi. O da: "Selam" demişti. "(Haklarında bilgim olmayan) Yabancı bir topluluk."
26- Hemen (onlara) sezdirmeden ailesine gidip, çok geçmeden semiz bir buzağı ile (geri) geldi.
27- Derken onlara yaklaştırıp (ikram etti); "Yemez misiniz?" dedi.
28- (Onlar yemeyince) Bunun üzerine içine bir tür korku düştü. "Korkma" dediler ve ona bilgin bir erkek çocuk müjdesini verdiler.
29- Böylece karısı çığlıklar kopararak geldi ve yüzüne vurarak: "Kısır, yaşlı bir kadın (mı doğum yapacakmış)? dedi.
30- Dediler ki: "Öyle. (Bunu) Senin Rabbin buyurdu. Çünkü O, hüküm ve hikmet sahibidir, bilendir."

Ayet meallerinden anlaşılacağı üzere hud suresideki bölümde "ishakın ve yakubun" müjdelenmesinden, hicr suresindeki bölümde "bilgin bir çocuk" müjdelenmesinden, meryem suresindeki bölümde "ishakın armağan edilmesinden", enbiya suresinde "ishakın" armağan edilmesinden, zariyat suresindeki bölümde "bilgin bir çocuk"müjdelenmesinden , en teferruatlı olarak anlatıldığı saffat suresindeki bölümde ise 112. ayette ishakın müjdelenmesinin önce İbrahim as ın bir oğlu daha olduğu anlaşılmaktadır ve İshak as ikinci bir oğul olarak zikredilmektedir. Öyleyse kıssada kurban edilmek istenen oğul ishak as değil öteki oğlu ismail as dır.

İbrahim as ın iki oğlunun ismi ibrahim suresi 39. ayetinde şu mealde geçmektedir.14. 39- «Kocamışken, bana İsmail ve İshak'ı veren Allah'a hamdolsun. Doğrusu Rabbim duaları işitendir.» Kur'anda İbrahim as ın iki oğlundan bahseden ayetlerdeki isim sıralamasına baktığımız zamanda ismail as ın ismi önce geçer buda bize ismail as ın ilk oğlu olduğu hakkında bir bilgi vermektedir.
-2.136 «Allah'a, bize gönderilene, İbrahim'e, İsmail'e, İshak'a, Yakub'a ve torunlarına gönderilene, Musa ve İsa'ya verilene, Rableri tarafından peygamberlere verilene, onları birbirinden ayırt etmeyerek inandık, biz O'na teslim olanlarız» deyin.
-2.140 Yoksa İbrahim, İsmail, İshak, Yakub ve torunlarının Yahudi veya Hıristiyan olduklarını mı söylüyorsunuz? Peki, siz mi yoksa Allah mı daha iyi bilir? de. Allah tarafından kendisine bildirilen bir gerçeği gizleyenden daha zalim kim vardır? Allah yaptıklarınızdan gafil değildir.
-3.84«Allah'a, bize indirilene, İbrahim'e, İsmail'e, İshak'a, Yakub'a ve torunlarına indirilene, Rableri tarafından Musa, İsa ve peygamberlere verilene inandık, onları birbirinden ayırt etmeyiz, biz O'na teslim olanlarız» de.
-004.163] [DI] Nuh'a, ondan sonra gelen peygamberlere vahyettiğimiz, İbrahim'e, İsmail'e, İshak'a, Yakub'a, torunlarına, İsa'ya, Eyyub'a, Yunus'a, Harun'a ve Süleyman'a vahyettiğimiz gibi şüphesiz sana da vahyettik. Davud'a da Zebur verdik. 

Kur'anı bir bütünlük içinde anlamaya örnek olarak gösterebileceğimz bir ayette, enbiya suresi 85. ayetidir bu ayette mealen " İsmail, İdris ve Zülkifl hakkında anlattığımızı da an; onların her biri sabredenlerdendi." buyurulması ve ayette sabrın vurgulanması ile ismail as arasında bir bağ kurmak gerekirse saffat suresi 102. ayetinde "Babacığım, emrolunduğun şeyi yap. İnşaAllah, beni sabredenlerden bulacaksın." ayetindeki sabrın vurgulanması ismail as ile bağlantılıdır. 

Bu kadar kolay anlaşılan bir konu hakkında böyle bir ihtilaf neden? diye bir sorunun cevabını yine klasik kur'an anlayışlarının hakim olduğu "kur'anı rivayetlerden öğrenme" mantığı yatmaktadır.Klasik tefsirlerde bile kurban edilmek istenen oğulun ishak as olduğu yolundaki haberlerin zayıf ve uydurma olduğu yolundaki söylemlere rağmen günümüzdede bu düşüncenin "sadece kur'an" diyenlerin bir kısmı tarafından dile getirilmeye çalışılmasının arka planında kur'an + ........ şeklinde ilaveler yatmaktadır. Halbuki" kur'anı kur'andan anlamak" şeklindeki bir yöntem ile okunan kur'anda böyle bir ters anlama ulaşmak mümkün değildir.

  EN DOĞRUSUNU ALLAH CC BİLİR.