"Abd" ve "İbadet" , Kur'anın üzerine bina edildiği kelimelerden olup, Kitab'ın doğru anlaşılmasında önemli rol oynamaktadır. Kur'an, nazil olduğu ortam gözetilerek indirilmiş bir Kitap , kelimeleri ise muhatapların anlamadığı dilden olmayıp aşinası oldukları dil ve bilinen anlamları üzerine indirilmiştir. Arapların günlük dilde kullandığı bazı kelimeler nuzül süreci içinde kavramlaşmış olup yazımıza konu başlığı olarak seçtiğimiz kelimeler buna örnektir.
"Abd" kelimesi sözlükte; kul ,köle anlamına , "İbadet" kelimesi ; kulluk ve kölelik anlamına gelmektedir. Kelimenin Kur'anda sözlük anlamında geçtiği ayetler şunlardır.
[026.022] (Musa) «O başıma kaktığın nimet de (aslında) İsrail oğullarını kendine
köle(abbedte) edinmiş olmandır.»
[002.178] Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı.
Hüre hür, köleye köle,(vel abdü bil abdi) kadına kadın (öldürülür). Ancak her kimin cezası, kardeşi
(öldürülenin velisi) tarafından bir miktar bağışlanırsa artık (taraflar)
hakkaniyete uymalı ve (öldüren) ona (gereken diyeti) güzellikle ödemelidir. Bu
söylenenler, Rabbinizden bir hafifletme ve rahmettir. Her kim bundan sonra haddi
aşarsa muhakkak onun için elem verici bir azap vardır.
[002.221] Müşrik kadınları, iman etmedikçe nikâhlamayın. Bir müşrik kadın,
sizin hoşunuza gitse bile, iman etmiş olan bir cariye herhalde ondan daha
hayırlıdır. Müşrik erkeklere de mümin kadınları nikâh ettirmeyin. Bir müşrik,
sizin hoşunuza gitse bile, mümin bir köle(vel abdü) elbette ondan daha hayırlıdır. Onlar
sizi ateşe davet ederler, Allah ise, kendi izniyle cennete ve mağfirete davet
ediyor ve âyetlerini insanlara açıklıyor. Umulur ki onlar hatırda tutup, öğüt
alırlar.
[016.075] Allah, hiçbir şeye gücü yetmeyen, başkasının malı olmuş bir köle(abden)
ile katımızdan kendisine verdiğimiz güzel rızıktan gizli ve açık olarak harcayan
(hür) bir kimseyi misal verir. Bunlar hiç eşit olurlar mı? Doğrusu hamd Allah'a
mahsustur. Fakat onların çoğu (bunu) bilmezler.
[024.032] İçinizdeki bekarları, kölelerinizden(ibadiküm) ve cariyelerinizden iyi
olanları evlendirin. Eğer yoksul iseler, Allah onları lütfü ile zenginleştirir.
Allah lütfü bol olandır, bilendir.
Zariyat s. 56. ayetinde "Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım." buyuran Rabbimiz yaratılmış olanların yaşadıkları hayat içinde nasıl bir yol tutmaları gerektiğini beyan etmiştir. İbadet kelimesinin günümüzde Müslümanlar tarafından anlam daraltılmasına uğratılmış olması, bu kelime ile ifade edilmek istenen şeylerin sadece belirli zaman ve mekanlarda yapılan ritüeller (namaz ihacc ,oruç gibi)olduğu zannına götürmüştür.
Kelimenin sözlük anlamına baktığımız zaman "abd" kelimesi, bazı durumlarda efendisine bağlı, bazı durumlarda kendi başına buyruk kararlar alabilen kimse için asla kullanılmayıp, efendisinin sözünden asla çıkması mümkün olmayan , efendisinin mülkü olduğu müddet içinde onun emirlerinden asla çıkamayan kişi için kullanılır.
"Allahın abd'i" olmak ise yaşadığımız zaman zarfı içinde, onun mülkü altında olmamız hasebi ile onun bizim ile ilgili olarak belirlemiş olduğu kuralların tamamına uymak gerektiği anlamına gelir. Kişi , belirlenen bu kuralların "bir kısmına uyarım , bir kısmına uymam" şeklinde bir itirazda asla bulunamaz , şayet bulunduğu takdirde bu itirazının sonuçlarına hesap günü katlanacaktır.
Kıyamet s. 36. ayetinde " İnsan, kendisinin başıboş bırakılacağını mı sanır!" buyurularak İnsanın sorumluluk sahibi olduğu hatırlatılmaktadır. Şeytan kıyamete kadar İnsana , Rabbine karşı olan bu sorumluluğunu unutturarak ondan başkasına sorumlu olduğunu vahyederek onları yoldan çıkaracağına dair bir söz vermiş olup bu söz bütün insanlar için geçerlidir.
[007.016-7] «Öyle ise» dedi, «Sen beni azgınlığa mahkûm ettiğin için, ben
de onları gözetlemek üzere Senin doğru yolunun üzerinde pusu kurup oturacağım.»
«Sonra onların gâh önlerinden, gâh arkalarından, gâh sağlarından, gâh
sollarından sokulacağım, vesvese verip pusu kuracağım, Sen de onların ekserisini
şükreden kullar bulmayacaksın!»
[015.039-40] İblis dedi ki: «Ya Rabbî! Beni azdırmana karşılık, yemin
ederim ki ben de dünyada onlara günahları süsleyeceğim ve ancak senin ihlasa
erdirdiğin kulların müstesna, onların hepsini azdıracağım»
[038.082-3] İblis: «Öyle ise» dedi, «senin izzetine yemin ederim ki ben de
onların hepsini şaşırtacağım. Ancak Senin ihlasa erdirdiğin kullar bundan
müstesnadır.»
Allah (c.c) yarattığı İnsana sadece kendisine kul olmasını hatırlatan Elçiler ve Kitaplar göndererek başıboş olmadığını ve kimin kulu olması gerektiğini hatırlatmıştır.
[016.036] Andolsun ki: Biz, her ümmete: «Allah'a kulluk edin ve Tağuttan
sakının!» diye uyaran bir peygamber gönderdik. Sonra içlerinden kimine Allah
hidayet nasip etti, kimine de sapıklık hak oldu. Şimdi yeryüzünde bir dolaşın da
peygamberlere yalancı diyenlerin sonunun ne olduğunu görün!
[003.164] Andolsun ki içlerinden, kendilerine Allah'ın âyetlerini okuyan,
(kötülüklerden ve inkârdan) kendilerini temizleyen, kendilerine Kitap ve hikmeti
öğreten bir Peygamber göndermekle Allah, müminlere büyük bir lütufta
bulunmuştur. Halbuki daha önce onlar apaçık bir sapıklık içinde idiler.
[023.032] Onlara da «Allah'a kulluk ediniz, O'ndan başka bir ilahınız
yoktur, Allah'dan korkmaz mısınız» diyen kendilerinden bir peygamber
gönderdik.
[005.117] Ben onlara, ancak bana emrettiğini söyledim: Benim de Rabbim,
sizin de Rabbiniz olan Allah'a kulluk edin, dedim. İçlerinde bulunduğum müddetçe
onlar üzerine kontrolcü idim. Beni vefat ettirince artık onlar üzerine
gözetleyici yalnız sen oldun. Sen her şeyi hakkıyle görensin.
[007.059] Andolsun ki, Nuh'u kavmine peygamber olarak gönderdik. O da
varıp: «Ey kavmim, Allah'a kulluk edin, O'ndan başka hiçbir ilahınız yoktur.
Gerçekten ben, üzerinize büyük bir günün azabının inmesinden korkuyorum.»
dedi.
[007.065] Âd kavmine de kardeşleri Hûd'u (peygamber gönderdik) Dedi ki: «Ey
kavmim! Allah'a kulluk edin, sizin için O'ndan başka bir ilâh yoktur. Hâlâ
sakınmayacak mısınız?»
[007.073] Semud kavmine de kardeşleri Salih'i gönderdik. Salih onlara: «Ey
kavmim, Allah'a kulluk edin, ondan başka hiçbir ilahınız yoktur. İşte size
Rabbinizden açık bir mucize geldi. Bu size bir delil olmak üzere Allah'ın dişi
devesidir, bırakın Allah'ı toprağında otlasın, ona bir fenalıkla dokunmayın;
yoksa acı bir azaba uğrarsınız!» dedi.
[007.085] Medyen kavmine de kardeşleri Şuayb'ı gönderdik: «Ey kavmim
Allah'a kulluk edin, O'ndan başka hiçbir tanrınız yoktur. İşte size Rabbinizden
açık bir delil geldi; artık ölçeği ve teraziyi tam tutun, insanların eşyasına
haksızlık etmeyin, yeryüzünde, düzeni sağlandıktan sonra, yine bozgunculuk
etmeyin! Eğer bana inanırsanız bu söylediklerim sizin için hayırlıdır.
Allah (c.c) Adem (a.s) dan Muhammed (a.s) a kadar geçen zaman içinde sayısını sadece kendisinin bildiği sayıda Elçiler göndererek kullarına yaşadıkları hayat içinde uyması gereken kurallarını beyan etmiştir. Sadece kendisinin İlah ve Rab olarak tanınmasını onun dışındaki sahte İlah veRabların red edilmesine dayalı bir hayat nizamı sunarak buna göre yaşanmasını istemiştir.
Kendisinin dışında bir yönelimin tamamını "ŞİRK" kavramı içinde değerlendiren Rabbimiz tek İlahın gereğini bizlere şu misalle anlatmaktadır.
[039.029] Allah, çekişip duran birçok ortakların sahip olduğu bir adam
(köle) ile yalnız bir kişiye bağlı olan bir adamı misal olarak verir. Bu ikisi
eşit midir? Hamd Allah'a mahsustur. Fakat onların çoğu bilmezler.
[030.028] O, size kendi nefislerinizden bir misal verdi: Size verdiğimiz
rızıklarda sağ ellerinizin malik olduklarından ortaklarınız olmasını ister de
onlarla, eşit olur ve birbirinizi saydığınız gibi bunları da sayar mısınız? İşte
Biz, akleden bir kavim için ayetleri böyle açıklarız.
Yaratmış olduğu kullarının bile ast -üst ilişkisi içinde olduklarını hatırlatarak , insanların böyle bir durumu hazmedememelerine karşın, Allah (c.c) kendisinden aşağıda bulunan birisi ile hükümde ortaklık yapmasının mümkün olmadığını bildirmektedir.
Tarih boyunca ibadet kavramı, hayatın kime göre belirlenmesi gerektiği çerçevesinde süregelen bir mücadele olmuştur, ancak bugün bu kavram kendilerinin sadece Allaha kul olduğunu deklere eden insanların büyük çoğunluğu tarafından içi boşalmış bir duruma düşürülmüştür.
Tarih boyunca gelen Elçiler muhataplarını sadece Allaha kul olmaya diğer sahte İlahları red etmeye çağırmış olup , son Elçi Muhammed (a.s) da aynı çağrıyı muhataplarına yapmıştır. İlerleyen zaman içinde bu Elçiye iman ettiğini iddia eden insanlar İbadet ve Kulluk kelimelerinin içini boşaltarak sahte İlahlara pirim vermeye başlamışlardır.
İnsanların yaşadıkları hayat içinde , ahiret hayatlarının sonucunu etkileyen onları Cennet veya Cehenneme gitmelerine sebeb olan uydukları kuralların genel adını "DİN" olarak tarif edebiliriz. Allah (c.c) Dinin sadece kendisine has kılınmasını , yani sadece kendi koyduğu kuralların hakim olmasını isteyerek bu konuda asla bir başkasının Dininin hayata geçirilmemesini bizlere emretmektedir.
[039.002] Biz sana Kitap'ı gerçekle indirdik. Öyle ise dini Allah için
halis kılarak O'na kulluk et.[039.011] De ki: «Dini Allah'a halis kılarak O'na kulluk etmekle
emrolundum.»[039.014] De ki: «Ben, dinimi Allah'a halis kılarak O'na kulluk ederim;
Allah (c.c) nin bizler için seçtiği Dinin adı İSLAM olup bunun dışında bir Dine tabi olmanın asla kabul edilmeyeceğini bizlere beyan etmektedir.
[003.085] Kim, İslâm'dan başka bir din ararsa, bilsin ki kendisinden (böyle
bir din) asla kabul edilmeyecek ve o, ahirette ziyan edenlerden olacaktır.
[005.003] Size şunlar haram kılındı: Kendiliğinden ölen hayvan, kan, domuz
eti, Allah’tan başkasının adına kesilen, henüz canı çıkmadan yetişip şartına
uygun tarzda kestikleriniz müstesna; boğulmuş, bir şey vurularak öldürülmüş,
yukarıdan yuvarlanmış, boynuzlanmış yahut canavar tarafından parçalanmış olup da
ölen hayvanların etleri, putlara ait sunaklarda kesilen hayvanların etleri ve
zar atarak, kumar oynayarak elde edilen etler. Bütün bunlar itaat dışına
çıkıştır. Artık bugün kâfirler dininizi söndürmekten ümitlerini kestiler.
Öyleyse onlardan korkmayın, Benden çekinin. İşte bugün sizin dininizi kemâle
erdirdim ve üzerinizdeki nimetimi tamamladım. Sizin için din olarak İslâmı
beğendim. Kim günaha meyletmeksizin açlıktan bunalıp çaresiz kalırsa, haram olan
etlerden yiyebilir. Çünkü Allah gafurdur, rahimdir (affı ve merhameti
boldur).
[048.028] Bütün dinlere üstün kılmak için resulünü hidâyet ve hak dinle
gönderen O’dur. Buna şahit olarak Allah yeter.
[009.033] Dinini bütün dinlere üstün kılmak için; Rasulünü hidayet ve hak
din ile gönderen O'dur. İsterse müşrikler hoşlanmasınlar.
Günümüzde Müslüman yani Allaha teslim olduğunu iddia edenlerin bir çoğu bu kelimenin ne demek olduğu konusunda fikir sahibi bile değildir. "İslam Dini" adı altında Rabbimiz bizlere Dünya hayatında uymamız gerekli olan kuralları sadece kendisinin belirleme yetkisi olduğunu , yarattıklarından hiçbirisinin böyle bir yetkiye sahip olamayacağını bildirmektedir.
"İslam Dini" denildiği zaman bir çok kişinin aklına sadece namaz , hacc , oruç gibi belli bir vakit içinde eda edilmesi gereken ritüeller akla gelmekte , diğer zamanlarda Allah (c.c) nin hayata hakim olması gerektiği bir düşünce akla bile gelmemektedir. "Laik Müslüman" portresi çizen Müslümanlar hayatlarından memnun bir şekilde öldükleri zaman kavuşacakları Cennet hayali ile yanıp tutuşmaktadırlar.
"Şirk" , "Put", "Müşrik" denildiği zaman hemen nuzül dönemi Mekke şehrinde olanlar ve yaşananlar akla gelmekte , bu kelimeler ile ifade edilen şeylerin Mekkenin fethi ile bittiği zannedilmektedir.
Halbuki bu 3 kelimenin çağrıştırdığı anlamlar evrensel anlamlar olup Allah (c.c) nin Dinine alternatif olarak sunulan her düşünce bu 3 kelime etrafında mütalaa edilebilir. Allah (c.c) nin Rab olması , bizim onun mülkü altında olan kullar olmuş olmamız , kul -efendi ilişkisinin gereği olan , sadece efendiye itaat etmeyi gerektirmektedir.
Kulun Allahın dışında başka efendilere itaat etmesi "ŞİRK" , bu efendilere verilen ortak isim " TAĞUT" tur. Tağut kelimesi "sınırı aşmak" anlamında bir kelime olup Kur'anın özel anlam yüklediği kelimelerdendir. Bir çok ayet bizleri bu konuda uyarmaktadır.
[002.256] Dinde zorlama yoktur. Artık doğrulukla eğrilik birbirinden
ayrılmıştır. O halde kim tâğutu reddedip Allah'a inanırsa, kopmayan sağlam kulpa
yapışmıştır. Allah işitir ve bilir.
[002.257] Allah inananların dostudur, onları karanlıklardan aydınlığa
çıkarır. İnkar edenlerin ise dostları tağuttur. Onları aydınlıktan karanlıklara
sürüklerler. İşte onlar cehennemliklerdir, onlar orada temelli
kalacaklardır.
[004.076] İnananlar Allah yolunda savaşırlar, inkar edenler ise tağut
yolunda harbederler. Şeytanın dostlarıyla savaşın, esasen şeytanın hilesi
zayıftır.
[016.036] Andolsun ki biz, «Allah'a kulluk edin ve Tâğut'tan sakının» diye
(emretmeleri için) her ümmete bir peygamber gönderdik. Allah, onlardan bir
kısmını doğru yola iletti. Onlardan bir kısmı da sapıklığı hak ettiler.
Yeryüzünde gezin de görün, inkâr edenlerin sonu nasıl olmuştur!
[039.017] Tağut'a tapmaktan kaçınıp Allah'a yönelenlere; işte onlara müjde
vardır. Öyleyse kullarımı müjdele.
Müslümanların bugün ibadet adı altında yapmış oldukları bir takım ameller , bu kavramın sadece bir cüzü olup bu kavram daha geniş bir anlam alanına sahiptir. İbadet denildiği zaman hayatın her anını Allahın koyduğu kurallara göre yaşamak anlaşılmalı onun koyduğu kuralların dışında yaşamak ise İbadeti başkalarına yapmak olduğu bilinmelidir.
Sonuç olarak; Kur'anın özel anlam yüklediği "abd" kelimesi yaşanan hayat içindeki efendi -köle ilişkisinin bilinirliği üzerinden örneklendirilip, yaratılmış olan insanların bile kendisinden statü bakımından düşük olan insanlarla yetki paylaşımında bulunmaktan nasıl imtina ediyorsa , Alemlerin Rabbi olan Allahın da , yarattığı insanlarla yetki paylaşımı gibi bir durum içine asla girmeyeceği bizlere beyan edilmektedir. İbadet denilince akla gelmesi gereken şey , yaşanılan hayat içinde bütün zamanların onun emirleri doğrultusunda yaşamak olduğu , "Laik Müslüman" tipinin İslam olmanın gereği olan bir tip olmadığı , olması gerekenin sadece belirli ritüellerin değil bütün hayatın Allah için yaşanması gerektiğidir.
Kendisine "Müslüman" diyen bir kişinin yapması gereken şey , kime neden kul olduğumuzu , nasıl kul olmamız gerektiğini onun Kitabından okuyarak öğrenmek onun dışındakilere ibadet etmenin şirk olduğunu öğrenecek , onun dışındaki ilahları red edecek onun "abd" i olarak bizden istenen bu olup Dünya hayatında onun Dini üzere bir hayat yaşayanlara veya yaşamayanlara vaad ettikleri asla hatırdan çıkarılmadan yaşanan bir hayat bizden istenmektedir.
EN DOĞRUSUNU ALLAH (C.C) BİLİR.